De Kersentuin (La Cerisaie)

Meet the artist

Na afloop van de voorstelling op 11 juni vindt er een nagesprek plaats met regisseur Tiago Rodrigues.

Achtergrond

Een landhuis met een kersentuin - de rijke familie die er leefde kan het niet langer betalen. De vrouw des huizes, Ljoebov, vertrok jaren geleden naar Parijs nadat haar zoontje verdronk in de naastgelegen rivier. Nu haalt haar dochter haar terug naar Rusland. Het landgoed staat op het punt per opbod verkocht te worden. Een slimme zakenman, Lopakhin – afkomstig uit een lagere sociale klasse – heeft een plan om het landgoed te redden. Hij stelt voor de kersentuin op te offeren om er huisjes te kunnen zetten en die te verhuren. Om dat scenario te vermijden verkent de familie ook andere opties. Kan bijvoorbeeld pleegdochter Varia niet met de rijke koopman trouwen?

Tsjechov beschrijft in zijn De Kersentuin een veranderende, verwarrende tijd die de oude feodale wereld zal meeslepen naar de moderne samenleving, naar kapitalisme en, op een dag misschien, naar democratie. De schrijver doet dat door verschillende genres te vermengen. Regisseur Tiago Rodrigues: ‘Tsjechov neemt ons mee naar de grenzen van het theatrale genre. Hij geeft alle aanwijzingen om ons ervan te overtuigen dat hij een komedie heeft geschreven, maar bij elke stap die we in het theatrale doolhof zetten, voelen we sterker en sterker de geur van tragedie.’

Ontmoeting met Isabelle Huppert

Rodrigues staat niet bekend om zijn bewerkingen van bestaande stukken. Toch koos hij voor een klassiek stuk. Die keuze ontstond in een ontmoeting met steractrice Isabelle Huppert: ‘Al mijn projecten komen voort uit ontmoetingen met mensen. (…) Voor De Kersentuin begon het allemaal in Lissabon met een gesprek met Isabelle Huppert. We hadden elkaar pas ontmoet, maar we voelden snel dat we wilden samenwerken. Ik wilde een bestaande tekst bewerken, wat ik niet gewend ben, omdat ik meestal mijn eigen stukken schrijf. Ik vertelde haar over Tsjechov en was verbaasd te horen dat zij nog nooit in een stuk van hem had gespeeld. Daarna praatten we verder over de Russische toneelschrijver. De Kersentuin leek het meest relevante werk om het over onze tijd te hebben en de complexiteit van het personage van Ljoebov leek me perfect voor Isabelle Huppert.’

Een poëtische verwarring van tijden

Dat het begon bij Huppert neemt niet weg dat het een stuk is met veel meer belangrijke rollen dan alleen Ljoebov. Er zitten vele mooie rollen in voor personages die ieder op hun eigen manier met de situatie en maatschappelijke veranderingen omgaan. Een opvallende rol is weggelegd voor de Franse acteur Adama Diop: de slimme zakenman Lopakhin die het landgoed wil opkopen terwijl zijn familie eerder nog in dienst was van de rijke familie. Nu staat hij op het punt de rollen en machtsverhoudingen om te draaien.

Over het grote verschil tussen Ljoebov en de rest, onder wie Lopakhin, zegt Rodrigues: ‘Zoals alle grote tragische personages heeft zij “geen hoop meer over om te hopen”, terwijl de andere personages dat wel hebben. Ze weten nog niet wat er gaat gebeuren, maar ze begrijpen allemaal dat de komende jaren heel anders zullen zijn dan waaraan ze altijd gewend waren. Zij zitten nog vol tegenstrijdigheden en twijfels. Zij hebben verlangens en wensen (..) en leven in verschillende tijdperken, in een soort poëtische verwarring van tijden. Sommigen zijn aan het einde van hun verhaal, zoals Gayev, Ljoebovs broer, een decadente aristocraat die geobsedeerd is door de schoonheid van het verleden. Anderen, zoals Lopakhin met zijn project om het landgoed op een veiling te kopen, dromen van de toekomst en van een bloeiende economie. Zij dromen, zoals Jasja, de jonge knecht van Ljoebov, die de ambitie heeft om op eigen kracht en voor zichzelf succesvol te zijn.’

Typisch Rodrigues

Op een manier die typerend voor hem is, onderzocht Rodrigues samen met de acteurs de tekst van Tsjechov zonder hen een dwingende regie op te leggen. Rodrigues gebruikt Tsjechovs tekst als een vergrootglas om naar onze wereld te kijken, in al zijn diversiteit: ‘De Kersentuin wordt vaak beschreven als een koor, maar Tsjechovs benadering ervan is uniek en subtiel, een koor dat uit solo's bestaat. Ik denk dat elke solo op volle kracht moet worden uitgevoerd om effect te hebben. We volgden dat idee van levendigheid en diversiteit voor de casting, wat zich weerspiegelt in de verschillende culturele achtergronden van de acteurs en muzikanten. Acteurs van verschillende generaties, verschillende landen, met verschillende gebruiken.’

De grote uitdagingen van onze tijd

Rodrigues beschouwde Tsjechovs laatste meesterwerk als een toneelstuk over het einde der dingen, over dood en afscheid. Het plot draait immers om de verkoop van een oud familiebezit en de opoffering van een bijna honderd jaar oude boomgaard. Inmiddels ziet hij dit stuk als een viering van verandering, een wervelwind van creatieve vernietiging. Hij gebruikt het om de energie te laten zien waarmee ‘de onontkoombare kracht van verandering’ de personages voortstuwt.

Rodrigues: ‘Als we nu De Kersentuin ensceneren, hebben we het over wat er voor de eerste keer gebeurt. Het gaat bijvoorbeeld over Lopakhin, de eerste in zijn familie die de middelen heeft om een landgoed te kopen in een tijdperk waarin de slavernij is afgeschaft, de aristocratie tot decadentie is vervallen en sociale stijging mogelijk is geworden. De Kersentuin ensceneren in 2021 is het hebben over een tijd van ingrijpende maar nog onzichtbare sociale verandering. De personages begrijpen nog niet dat wat zij 'uitzonderlijk' noemen de nieuwe norm is. Het gaat over een ongekend historisch moment. Het gaat over de pijn en de hoop van een nieuwe wereld die nog niemand helemaal heeft begrepen. Het gaat over ons.’

*Citaten uit de tekst van Francis Cossus’ voor de 75e editie van het Festival d’Avignon

en uit de conceptbeschrijving van Tiago Rodrigues (April 2020)