Ga naar de hoofdcontent
English

Kein Licht. (2011/2012/2017)

Philippe Manoury, Nicolas Stemann, Elfriede Jelinek, Opéra Comique

Een ‘Thinkspiel’ over de mens die zijn grip op de wereld kwijtraakt


Een spookwereld na een kernramp, dat is het beginpunt van Kein Licht. Gebaseerd op een tekst van Nobelprijswinnaar Elfriede Jelinek maakten regisseur Nicolas Stemann en componist Philippe Manoury een woedend pessimistische en tegelijkertijd geestig neurotische opera. 


De mens heeft behoefte aan alsmaar meer energie, maar het opwekken ervan is veelal rampzalig voor de aarde. De onbeholpen manier waarop de mens hiermee omgaat, staat centraal in Kein Licht. Jelinek steekt in haar tekst op een slimme manier de draak met dat menselijke onvermogen.

Zoals het woord ‘Thinkspiel’ aangeeft gaat het werk over inhoudelijke vraagstukken, maar zonder het publiek in een bepaalde richting te dwingen. Twee dolende figuren, A en B, spreken met elkaar, maar verstaan elkaar niet. Wie of wat zij precies zijn – twee elementaire deeltjes, of misschien wel de overleden eerste en tweede vioolspeler – blijft in het midden.


Zowel de Duitse Stemann als de Franse Manoury staan bekend om hun gedurfde keuzes. De regisseur en componist zoeken spelenderwijs de grenzen op van tekst, muziek, theater en technologie. Ze combineren onder andere gecomponeerde fragmenten met live-elektronica die in real time op onvoorspelbare wijze ingrijpt op het geluid van zangers, instrumentalisten en zelfs een Jack Russell. Samen vormt deze avontuurlijke verzameling een grote daverende klaagzang die afrekent met ons geloof in de beheersbaarheid van de techniek.


data

vr 24 juni 2022 20:30

za 25 juni 2022 20:30

zo 26 juni 2022 13:30

prijzen

  • standaard vanaf € 45
  • CJP/student € 15

informatie

  • Duits boventiteling: Engels, Nederlands

  • 2 uur (zonder pauze)

gerelateerd

Let op! In deze voorstelling wordt gebruik gemaakt van stroboscopische effecten.


Meet the artist

Na afloop van de voorstelling op 25 juni vindt er een nagesprek plaats onder leiding van Jochem Valkenburg en Annemieke Keurentjes met Nicolas Stemann en Philippe Manoury. Locatie: Foyerdeck 1.


Achtergrond

Op 11 maart 2011 veroorzaakte een zeebeving met een kracht van 9,1 op de schaal van Richter een tsunami voor de kust van Japan. Circa twintigduizend mensen vonden die dag de dood. In de kernreactor van Fukushima voltrok zich de grootste nucleaire ramp sinds Tsjernobyl. In de maanden na de catastrofe voltooide de Oostenrijkse schrijver en Nobelprijswinnaar Elfriede Jelinek Kein Licht, een theatertekst zonder vastomlijnde karakters, plot of plaatsbepalingen. Toch is haar thematiek glashelder: in een wervelend taalspel vol verwijzingen naar filosofie, wereldliteratuur en popcultuur formuleert Jelinek een bijtende kritiek op blind techno-optimisme, op onze onstilbare honger naar energie en de enorme milieuschade die daarmee gepaard gaat.


Let op! In deze voorstelling wordt gebruik gemaakt van stroboscopische effecten.


Meet the artist

Na afloop van de voorstelling op 25 juni vindt er een nagesprek plaats onder leiding van Jochem Valkenburg en Annemieke Keurentjes met Nicolas Stemann en Philippe Manoury. Locatie: Foyerdeck 1.


Achtergrond

Op 11 maart 2011 veroorzaakte een zeebeving met een kracht van 9,1 op de schaal van Richter een tsunami voor de kust van Japan. Circa twintigduizend mensen vonden die dag de dood. In de kernreactor van Fukushima voltrok zich de grootste nucleaire ramp sinds Tsjernobyl. In de maanden na de catastrofe voltooide de Oostenrijkse schrijver en Nobelprijswinnaar Elfriede Jelinek Kein Licht, een theatertekst zonder vastomlijnde karakters, plot of plaatsbepalingen. Toch is haar thematiek glashelder: in een wervelend taalspel vol verwijzingen naar filosofie, wereldliteratuur en popcultuur formuleert Jelinek een bijtende kritiek op blind techno-optimisme, op onze onstilbare honger naar energie en de enorme milieuschade die daarmee gepaard gaat.


Twee stemmen

Twee stemmen zijn met elkaar in gesprek. Hoewel, verstaan kunnen ze elkaar niet. Omgeven door een demonisch geraas kunnen ze zichzelf niet eens horen. Wie zijn deze mysterieuze ‘A’ en ‘B’? Verwijzingen naar snaren, lessenaars en strijkstokken zinspelen op musici, een eerste en een tweede violist. Dan weer lijken er twee elementaire deeltjes aan het woord te zijn. In de nasleep van een kernramp dwaalt het kwantumpaar door de radioactieve verboden zone. Op de achtergrond het geratel van geigertellers en het geschreeuw van de slachtoffers.


Ecologisch engagement tekent ook de twee teksten die zouden volgen. In 2012 schreef Jelinek een Epiloog bij Kein Licht, waarin ze een rouwende nabestaande naar een niet nader genoemde rampplek laat terugkeren. In 2017 volgde Der Einzige, sein Eigentum (Hello darkness, my old friend), een aanklacht tegen het besluit van Donald Trump om de Verenigde Staten terug te trekken uit het Klimaatakkoord van Parijs. Dit deel wordt in 2022 speciaal voor het Holland Festival aan de huidige tijd aangepast.


Conflicten op scherp

Uit Jelineks drieluik destilleerde de Duitse theaterregisseur Nicolas Stemann, dit jaar associate artist bij het Holland Festival, een muziektheatrale versie van Kein Licht. In zijn enscenering verwijst hij rechtstreeks naar de ramp van Fukushima. Op het podium zien we vaten met koelwater, waaruit de fluorescerende inhoud langzaam wegsijpelt over de vloer. Ondertussen tonen videobeelden een allesverwoestende vloedgolf. Landmassa's, gebouwen, straten, mensen. Alles en iedereen wordt meegesleurd door het water.


Multimedia, beeldprojecties en een energieslurpend lichtplan spelen een belangrijke rol in zijn enscenering, erkent Stemann, die zich terdege bewust is van de ironie. ‘We zetten Jelineks tekst om in een kunstvorm die in hoge mate afhankelijk is van elektriciteit’, zei hij in een interview met de Ruhrtriennale, waar de productie in 2017 in wereldpremière ging. ‘Waarom zou kunst zich afzijdig moeten houden? Het is mijn strategie om conflicten op scherp te zetten, ze nadrukkelijk te thematiseren en ook te laten zien hoe we er zelf mee verstrengeld zijn. In ecologische kwesties bestaat er geen positie buiten het probleem.’


'Thinkspiel'

Elektronica speelt tevens een cruciale rol in de muziek van Philippe Manoury. Sinds de jaren 80 is de Franse componist verbonden aan het IRCAM (Institut de recherche et coordination acoustique/musique). Aan dit door Pierre Boulez opgerichte Parijse onderzoekscentrum voor akoestiek en muziektechnologie specialiseerde hij zich in het mixen van instrumentale en vocale muziek met (live) elektronica.


Voor Kein Licht componeerde Manoury naar eigen zeggen een ‘Thinkspiel’. De term is een knipoog naar het ‘Singspiel’, het achttiende-eeuwse operagenre waarin zowel gezongen als gesproken tekst voorkomt. Naar analogie verkent Manoury in Kein Licht het grensgebied tussen zang en spraak. Naast een ensemble (United Instruments of Lucilin uit Luxemburg), een klein koor en een viertal vocale solisten, omvat zijn partituur een tweetal acteurs (in deze productie Niels Bormann en Katharina Schubert). Gekleed in glitterjurken en teletubbie-achtige marsmannetjespakken steekt het tweetal van wal over atomaire deeltjes, onze almaar groeiende energieconsumptie en de naderende catastrofe. Met behulp van elektronica laat Manoury de toonhoogtes en ritmes van hun spraak in realtime inwerken op de muziek.


Nauwe samenwerking

In nauwe samenwerking met Stemann goot Manoury zijn muziek voor Kein Licht in een flexibele vorm, bestaande uit losse modules die zich vrijelijk voegen naar Stemanns regie. ‘We wilden de enscenering niet zomaar “bovenop” de muziek leggen’, aldus de componist. ‘In plaats daarvan doordringen muziek en theater elkaar in Kein Licht, zoals ook de mens en zijn omgeving over en weer verbonden zijn.’


Lees minder

  • © Caroline Seidel/Ruhrtriennale 2017

  • Kein Licht (2011 2012 2017) © Vincent Pontet

    © Vincent Pontet

  • Kein Licht (2011 2012 2017) © Vincent Pontet

    © Vincent Pontet

  • Kein Licht (2011 2012 2017) © Vincent Pontet

    © Vincent Pontet

  • Kein Licht (2011 2012 2017) - Philippe Manoury © Tomoko Hidaki

    © Tomoko Hidaki

  • Nicolas Stemann © Gina Folly

    © Gina Folly (Nicolas Stemann)

Credits

gebaseerd op het boek van Elfriede Jelinek muziek Philippe Manoury muzikale leiding Julien Leroy regie Nicolas Stemann scenografie Katrin Nottrodt live sound mix Philippe Manoury video Claudia Lehmann kostuums Marysol del Castillo licht Rainer Casper ontwerp computermuziek Ircam Thomas Goepfer dramaturgie Benjamin von Blomberg corepetitor Elsa Lambert regieassistentie Christèle Ortu scenografieassistentie Emilie Cognard sopraan Mélanie Boisvert, Bethany Sheperd mezzosopraan Olivia Vermeulen contra-alt Christina Daletska bariton Lionel Peintre, Jasper Schweppe acteur Niels Bormann, Katharina Schubert koor Nederlands Kamerkoor alt Dorien Lievers tenor Stefan Kennedy orkest United Instruments of Lucilin viool André Pons-Valdès, Winnie Cheng altviool Danielle Hennicot cello Jean-Philippe Martignoni contrabas Louis Siracusa fluit Sophie Deshayes hobo Matteo Costanzi klarinet Max Mausen trompet Clément Saunier hoorn Steve Boehm piano Pascal Meyer percussie Guy Frisch IRCAM electronica Augustin Muller geluidstechniek Ircam Julien Aléonard geluidsregie Ircam Serge Lacourt in opdracht van Opéra Comique in participatie met Ruhrtriennale, Festival Musica de Strasbourg, Opéra National du Rhin, Croatian National Theater Zagreb met steun van Fonds de Création Lyrique, Impuls neue Musik, Fedora Prize

Deze voorstelling is mede mogelijk gemaakt door

Bekijk ook

Maak kennis met Nicolas Stemann

Maak kennis met Nicolas Stemann

Maak kennis met Nicolas Stemann

De Duitse theaterregisseur Nicolas Stemann is dit jaar samen met zangeres Angélique Kidjo associate artist van het Holland Festival 2022. Tijdens het festival in juni zijn van hem onder andere de werken Kein Licht (2011/2012/2017), Contre-enquêtes en Der Besuch der alten Dame te zien.

Lees hier het interview

Sonne

Sonne

Sonne

Regisseur en associate artist Nicolas Stemann heeft een bijzondere band met (toneel)schrijver en Nobelprijswinnaar Elfriede Jelinek. Op 17 juni gaat hij met musici en acteurs één dag aan de slag met een nieuwe tekst van haar hand en presenteert daarna het resultaat.

Klik hier voor meer info

meer nicolas stemann

meer muziektheater