rock to jolt [ ] stagger to ash

Let op: deze voorstelling bevat hard geluid.

Achtergrond

Voor haar werk rock to jolt [ ] stagger to ash nam de Amerikaanse, in Nederland woonachtige kunstenaar Alexis Blake de klaagzang onder de loep. Uitgangspunt is de praktijk van de klaagzang in het oude Griekenland in de 6e eeuw voor Christus.

Verboden

In die eeuw werd de klaagzang verboden, een ritueel dat vrouwen uitvoerden als manier om te rouwen, te protesteren en verlies te verwerken. De mannelijke machthebbers vonden het niet passen bij een stadstaat, waarvan de basis bestond uit een democratisch ideaal van rationele gedachten en spraak.

De klaagzang was het domein van de vrouwen. Met het patriarchale verbod werd zo een belangrijk mechanisme van uitsluiting en monddood maken ingevoerd dat tot op de dag van vandaag aanwezig is. Blake laat haar performers dit zwijgen verbreken. Ze gebruiken hun lichaam om dat wat onderdrukt of gecensureerd wordt naar buiten te brengen.

De klaagzangen van vrouwen zijn in de geschiedenis vaak verboden of op andere manieren tenietgedaan door patriarchale systemen. Blake is met de performers op zoek gegaan naar de emanciperende kracht van het ongecensureerd en ongecontroleerd kunnen uiten van diepe emoties.

Fysiek ondergaan

De performance is een dramatische parade door het monumentale trappenhuis van het Stedelijk Museum. De performers doen alles wat normaal niet gangbaar is in een museum. Ze zijn de ene keer verleidelijk als sirenen en brullen de andere keer als een gewond dier. Ze dreinen, lamenteren, laten hun broek zakken, spreiden hun benen en schelden het publiek uit. Zo confronteert Blake de oude structuren die de vrouwelijke stemmen in bedwang proberen te houden. 

‘Vrouwen monddood maken is altijd een belangrijk project geweest van de patriarchale cultuur, van de oudheid tot nu,’ zegt schrijfster Anne Carson, van wie in de performance fragmenten van door haar vertaalde verzen van de oude Griekse dichter Sappho zijn verweven.

In deze bevrijdende klaagzang zijn de lichamen volledig vrij en zichzelf. Door de energie, de belichaamde emoties en de vibraties van het resonerende geluid in het trappenhuis is dit een performance die je fysiek moet ondergaan om hem helemaal te ervaren.

Blake gebruikt ook geur. Deze is speciaal ontworpen door geurkunstenaar Sissel Tolaas. Het is de geur van verval. Volgens Blake volgen verval en klaagzangen hetzelfde onderliggende proces. In haar woorden: ‘Verval is, net zoals een klaagzang, altijd aan verandering en transitie onderhevig. Het is een teken van onze vergankelijkheid.”