Na het middagconcert waarin veel context wordt geboden, brengt het Gurdjieff Folk Instruments Ensemble ’s avonds in Muziekgebouw aan ’t IJ een zuiver muzikaal programma met meer werk van Gurdjieff en Komitas. Daarnaast klinken composities van de middeleeuwse Armeense monnik Grigor Narekatsi (951-1003) en de bard Ashough Jivani (1846–1909). De inzet van het ensemble voor een nieuwe canon van de Armeense muziek werd in 2012 beloond met een Edison, dus net als hun illustere voorgangers brengen zij de Armeense muziek met succes naar het westen.
data
zo 7 juni 2015 20:30
informatie
-
Duur voorstelling niet bekend (geen pauze)
Het Gurdjieff Folk Instruments Ensemble werd in 2008 opgericht door de in Libanon geboren Armeense musicus Levon Eskenian. Het gezelschap van vooraanstaande Armeense musici heeft tot doel de muziek van Gurdiieff en Komitas op etnografisch verantwoorde wijze te arrangeren voor authentieke Armeense instrumenten, zoals de duduk (dubbelrietinstrument), de zurna (dubbelrietvolkshobo), de pku (enkelrietvolksklarinet), de tar (langhalsluit), de saz (dubbelkorige langhalsluit), de kamancha (vedel), de oed (luit), de kanon (plankciter), de dap (lijsttrommel met bellen) en de dhol (tweevellige trommel). De debuut-cd Music of Georges I. Gurdjieff verscheen op het prestigieuze Duitse label ECM en werd onder meer bekroond met een Nederlandse Edison Award voor het beste wereldmuziekalbum.
Komitas is de grondlegger van de moderne Armeense gecomponeerde muziek. Hij werd in 1869 als Soghomon Soghomonian geboren in Kütahya in het huidige Turkije, dat toentertijd deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk. Zijn Armeense ouders stierven jong, waarna hij opgroeide in een seminarie in de buurt van Yerevan. De naam Komitas nam hij aan na zijn wijding tot priester. Behalve voor spiritualiteit interesseerde Komitas zich van kinds af aan tevens voor muziek; zijn zangtalent werd al vroeg opgemerkt en hij studeerde compositie in Berlijn. Komitas was een tijdgenoot van Bela Bartók en had net als de Hongaar grote belangstelling voor volksmuziek; hij verzamelde duizenden liederen en bracht op die manier als eerste de traditionele Armeense muziek in kaart. In 1910 vestigde Komitas zich in Constantinopel, op dat moment een wereldstad met een invloedrijke Armeense gemeenschap, en groeide rap uit tot een spil in het muziekleven. De Armeense genocide van 1915 greep hem echter zo aan dat hij een zenuwinzinking kreeg en nooit meer zou componeren; vanaf 1919 tot aan zijn dood in 1935 verbleef hij in een Parijs’ sanatorium.
Georges I. Gurdjieff (1866-1949) was in de eerste helft van de twintigste eeuw een invloedrijk spiritueel leider. Hij reisde jarenlang door het Midden-Oosten, Centraal-Azië, India en Noord-Afrika, waar hij in aanraking kwam met een breed scala aan muziek-, dans- en spirituele tradities. Na zo’n twintig jaar vestigde hij in het Westen zijn naam met een doctrine die hij ‘de harmonische ontwikkeling van de mens’ noemde. Behalve geschriften heeft Gurdjieff ook muziek nagelaten, zoals de ruime verzameling pianostukken die hij in de jaren twintig dicteerde aan een leerling, de Russische componist en pianist Thomas de Hartmann, met wie hij zich eerder in de muziek van Komitas had verdiept.
Het eerste van de twee concerten van het Gurdjieff Ensemble in het Holland Festival plaatst de muziek van Gurdjieff naast het Armeense pionierswerk van Komitas. Dit avondconcert in het Muziekgebouw aan ’t IJ valt uiteen in twee delen. In het eerste deel staat de muziek van Gurdjieff centraal, een programma dat het ensemble al vaker gespeeld en ook vastgelegd heeft op hun bekroonde cd; het tweede deel, met de muziek van Komitas, betreft een nieuw programma.
Naast dit avondconcert verzorgt het Gurdjieff Folk Instruments Ensemble in Podium Mozaïek een middagconcert met een bijzonder concept rond de pianowerken van Gurdjieff en Komitas. Deze werken worden telkens éérst in hun oorspronkelijke vorm op de piano gespeeld door Lusine Grigoryan, gevolgd door een gearrangeerde ensembleversie van hetzelfde werk, gemaakt door artistiek leider Levon Eskenian. Daarbij is hij uitgegaan van de instructies betreffende stijl en genre die Komitas in zijn partituren heeft verwerkt, waarmee Komitas suggereerde dat uitvoeringen gebruik zouden kunnen maken van traditionele Armeense instrumenten. Komitas slaagde er namelijk in typische Armeense volksmuziekgenres en instrumentklanken te vertalen naar de piano, zonder de bron geweld aan te doen; in dit concert vertaalt het Gurdiieff Ensemble de stukken dus eigenlijk terug naar hun oorspronkelijke vorm, zij het op een nieuwe manier. Op het programma staan beroemde Komitas-stukken als Seven Dances en Msho Shoror. Pianiste Lusine Grigoryan is een befaamd interpreet van Komitas’ werk, met diepgaande kennis van zijn muzikale erfenis en esthetica.