Zemlja

De Oekraïense band DakhaBrakha schreef een nieuwe soundtrack bij de stille film Zemlja (1930), van de legendarische Sovjetregisseur Alekandr Dovzjenko(1894–1956). De ‘etno-chaos’ van DakhaBrakha (zoals het gezelschap hun eclectische volksmuziek zelf noemt) schept een extra betoverende dimensie bij Dovzjenko’s grimmig realistische en tegelijkertijd gepassioneerde ode aan het harde leven op het Russische platteland.

Dovzjenko won tweemaal de Stalin Prijs. Al bij leven werd hij beschouwd als een van de grootste Sovjetregisseurs. Toch biedt hij met Zemlja een kritische blik op het geweld waarmee de landbouwcollectivisatie in de Sovjet-Unie werd afgedwongen en hij toont het menselijke leed dat daarmee ontstond. Zemlja is het laatste deel in Dovzjenko’s Oekraïense trilogie. Dit drieluik werd goed ontvangen in het Westen en in de USSR. Zemlja staat bekend als een van de beste films uit de Sovjetperiode. Desondanks waren Dovzjenko’s Sovjetcritici niet erg te spreken over de poëtische beelden en ambigue thematiek, die in hun ogen een contrarevolutionaire werking zouden hebben.

In tegenstelling tot de eerste twee delen van de trilogie, Zvenyhora en Arsenal, richtte Dovzjenko zich met Zemlja op de actualiteit: de ingrijpende hervormingen en onteigeningen, die onder de naam van de communistische revolutie in de Oekraïense landbouw en samenleving werden doorgevoerd. De film begint met het sterven van grootvader Semyon, een oude boer die in het bijzijn van familie en vrienden onder het genot van een sappige peer het leven laat. Met hem sterft ook de landbouw van de oude stempel. De jongere generatie van Semyons kleinzoon Vasyl moet een nieuwe weg inslaan en radicaal breken met het verleden, geheeld in lijn met de Sovjetideologie: mechanisch, collectief en atheïstisch. Met tragische gevolgen.

In combinatie met de donkere, sfeervolle nummers van DakhaBrakha leiden de prachtige verstilde beelden van Dovzjenko langzaam naar een adembenemende climax. De soundtrack werd in 2012 speciaal gemaakt in opdracht van het National Oleksandr Dovzhenko Centre voor een geheel nieuwe restauratie van de film, gebaseerd op de originele versie uit 1930. Door de toevoeging van de bijzondere muziek wordt Zemlja, volgens DakhaBrakha-zanger Marko Halanevych ‘nog meer authentiek Oekraïens.’

DakhaBrakha betekent ‘geven/nemen’ in het oud-Oekraïens. Het kwartet werd in 2004 opgericht door kunstpaus en theaterregisseur Vladyslav Troitskyi van het DAKH Kiev Centre of Contemporary Arts. Sindsdien reist het gezelschap de wereld over. De basis van het DakhaBraka-geluid is de Oekraïense volksmuziek, die door de leden Marko Halanevych, Iryna Kovalenko, Olena Tsibulska, Nina Garenetska op veldexcursies langs plattelandsdorpjes wordt verzameld. Deze traditionele klanken worden aangevuld met ritmes en instrumenten uit de omringende landen, culturen en continenten. Zo spelen de leden darbuka, didgeridoo, accordion, djembe, basdrum, bugay, zhaleyka, diverse percussie-instrumenten en cello. Hun ritualistische, trance-achtige composities gaan samen met heftige, bijna gillende zang en bouwen op tot orkaansterkte. Hoewel DakhaBrakha nog steeds een cultstatus heeft in Oekraïne – en fungeert als huisband van het Dakh Theater – is het gezelschap op talloze internationale theater-, kunst- en popfestivals te zien geweest. Met Zemlja debuteert DakhaBrakha op het Holland Festival.