Vortex Temporum – Holland Festival

Al vanaf haar vroegste voorstellingen gebruikt de bekende Vlaamse choreografe Anne Teresa De Keersmaeker de eigentijdse klassieke muziek als inspiratiebron. Het voorlopige hoogtepunt hiervan is Vortex Temporum uit 2013, gebaseerd op het gelijknamige muziekstuk van de Franse componist Gérard Grisey (1946-1998). De Keersmaeker bundelt hierin de krachten van het ensemble Ictus met die van haar eigen gezelschap Rosas. Met basale, exacte bewegingen geven de zeven dansers vorm aan de pure, akoestische klanken en cirkelvormige patronen van de compositie. Samen nemen musici en dansers ons mee op een zoektocht naar verschillende vormen van tijdsbeleving, van extreem samengeperst tot eindeloos uitdijend. Een onderneming die leidt tot een werk van grote schoonheid en verfijning.

In de voorstelling Vortex Temporum gaat choreografe Anne Teresa De Keersmaeker met de dansers van Rosas en het muziekensemble Ictus op zoek naar de talloze vormen van tijdsbeleving. Op basis van

het gelijknamige muziekstuk Vortex Temporum (1994 -1996) van de Franse componist Gérard Grisey (1946-1998) laat de voorstelling zien hoe tijd samentrekt, vertraagd, uitdijt, wervelt, harmonieert en zich weer splitst. Als een maalstroom, belichaamd in de klanken en de gebaren van zes muzikanten, de bewegingen van zeven dansers en de ruimtelijke dynamiek.

De Keersmaeker is geen onbekende op het Holland Festival. Al in 1993 ging haar voorstelling Toccata hier in première, naast een aantal hernemingen van ouder werk. In 2010 was ze hier te zien met de drie choreografieën Keeping Still part I, The Song en 3Abschied. Met Vortex Temporum keert ze terug naar haar vroegere minimalisme, verrijkt door dertig jaar ervaring als baanbrekend choreografe. Hedendaagse muziek weerspiegelt onze tijd, zo verklaart De Keersmaeker haar fascinatie voor deze kunstvorm. ‘Ik wil manieren vinden om het publiek te laten aanvoelen welke danskwaliteiten er in die muziek verscholen zitten. En dat is des te uitdagender met hedendaagse muziek, omdat ze breekt met het regelmatige ritme en de tonale harmonie waar ons gehoor dankzij de popmuziek in baadt.’

Al vanaf haar vroegste voorstellingen gebruikt De Keersmaeker de complexe, eigentijdse muziek als inspiratiebron. Zoals in Fase, Four Movements to the Music of Steve Reich (1982) en Drumming (1998) – ook een compositie van Reich. Muzikaal is Vortex Temporum een strakke, fijnzinnige compositie met een verfijnd timbre, grote contrasten en een nadruk op spectrale harmonieën, natuurlijke akoestische klanken, en terugkerende cirkel- en spiraalvormige muzikale bewegingen. Dergelijke patronen komen ook sterk terug in de Rosas-choreografieën. Net als in Cesena (2011) en En Atendant (2010) koppelt De Keersmaeker in Vortex Temporum elke muzikant aan een danser, die met bewegingen vorm geeft aan de muziek, binnen een grotere, vloeiende en samenhangende groepschoreografie.

In 2006, ten tijde van haar voorstelling Zeitung, maakte De Keersmaeker voor het eerst kennis met Vortex Temporum. Dankzij componist Thierry De Mey, die haar met het stuk in aanraking bracht, ontdekte ze het grote danspotentieel van deze compositie. Deels vanwege de abstracte, mathematische constructie van de partituur, maar het was vooral de intense live-vertolking van deze muziek die de uiteindelijke choreografie inspireerde. Het samengaan van de fysieke gebaren van het spelen – de relatie tussen de lichamen en de instrumenten van de musici, het rauwe materialisme en de pure klanken van de instrumenten.

De compositie bestaat uit drie delen met korte intermezzi, waarin de ademhalingen en geluiden van de muzikanten en dansers, de ruis en de doortrillende klanken subtiel de stilte kleuren. Deze zijn bedoeld om zowel performers als luisteraars op adem te laten komen. De bewegingen in de muziek, zo schrijft Grisey over zijn werk, vinden plaats in drie soorten tijdseenheden: ‘In de menselijke (de tijd van de taal en van de ademhaling), die van de walvissen (de periodes van het slaapritme) en die van de vogels of de insecten (de meest extreem samengeperste tijd, waarbij de contouren vervagen).’

Een leidend principe in het repetitieproces voor Vortex Temporum was het credo ‘my walking is my dancing’. De muziek diende als uitgangspunt, maar voor de bewegingen van de dansers ging De Keersmaeker terug naar de basale ritmes van het lichaam. De hartslag, de ademhaling, en de gerichte beweging van het lopen. In nauwe samenwerking met Ictus-dirigent Georges-Elie Octors kreeg élke maat van Vortex Temporum een extreem exacte, fysieke expressie. Niet alleen de noten worden geïnterpreteerd, maar ook de fysieke bewegingen van het musiceren. Zo ontstaat een hele bijzondere gevoeligheid tussen dansers en muzikanten, een constante en aandachtige interactie tussen beweging en klank. Alles herhaalt zich, alles keert eindeloos terug in onzichtbare onderlinge verbondenheid. Dat leidt tot een transformerende theaterervaring.

De voorstelling ging op 3 oktober in première tijdens de Ruhrtriennale en beleeft op het Holland Festival de Nederlandse première.

Lees minder

Credits

choreografie Anne Teresa de Keersmaeker dans Boštjan Antončič, Marie Goudot, Carlos Garbin, Julien Monty, Michaël Pomero, Cynthia Loemij, Igor Shyshko gecreëerd met Chrysa Parkinson, Boštjan Antončič, Marie Goudot, Carlos Garbin, Julien Monty, Michaël Pomero, Cynthia Loemij, Igor Shyshko muziek Vortex temporum, Gérard Grisey muzikale leiding Georges-Elie Octors piano Jean-Luc Plouvier fluit Michael Schmid klarinet Dirk Descheemaeker cello Geert De Bièvre altviool Jeroen Robbrecht viool Igor Semenoff lichtontwerp Luc Schaltin, Anne Teresa de Keersmaeker artistiek advies licht Michel François kostuums Anne-Catherine Kunz muzikale dramaturgie Bojana Cvejić artistiek assistente Femke Gyselinck repetitieleider Mark Lorimer artistieke coördinatie Anne Van Aerschot planning Anne Van Aerschot technisch coördinator Joris Erven geluid Alex Fostier assistent kostuums Valérie Dewaele naaister Maria-Eva Rodriguez productie Rosas coproductie Concertgebouw Brugge, Ruhrtriennale, les Théâtres de la Ville de Luxembourg, Opéra de Lille, Sadler’s Wells, De Munt / La Monnaie, Impulstanz, Holland Festival, Théâtre de la Ville–Paris met dank aan Thierry Bae, Jean-Paul Van Bendegem

data

informatie

Credits

Deze voorstelling is mede mogelijk gemaakt door