The Kitchen

De Indiase theatermaker Roysten Abel keert terug naar het Holland Festival met zijn nieuwste productie. The Kitchen is een unieke voorstelling waarin muziek en gastronomie op bijzondere wijze

samengaan. In 2009 was Abel in het Holland Festival met de bij publiek en kritiek geliefde voorstelling The Manganiyar Seduction. Hierin speelden 43 manganiyars – volksmusici uit Rajasthan – muziek in een decor dat aandeed als een kruising tussen de Amsterdamse rosse buurt en een adventkalender. De bezetting van The Kitchen is wederom tamelijk ongewoon: 12 mizhavu-drummers uit Kerala – de geboortestreek van Abel – delen het podium met twee Indiase acteurs die op de voorgrond een maaltijd bereiden. Net als in The Manganiyar Seduction zet Abel de muzikale volkstraditie in voor een eigentijdse voorstelling.

Abel kreeg het idee voor The Kitchen toen hij een aantal jaar geleden in de Turkse plaats Konya het graf van de dertiende-eeuwse soefi-dichter Roemi bezocht, een geliefd bedevaartsoord. Hij zag die plek als een smeltkroes van meditatie, dans en kookkunst – vlakbij de plaats waar Roemi had gebeden en gemediteerd met zijn volgelingen bevond zich de keuken waar gekookt werd voor de wachtenden. Het koken vond hier in feite plaats op verschillende niveaus, aldus Abel: het bereiden van voedsel, maar ook van de ziel van de nieuwelingen en dan nog het ‘kosmische koken’ van de soefi’s. Toen hij Konya verliet had Abel de ingrediënten voor zijn nieuwe voorstelling bij elkaar. 

Het toneelbeeld van The Kitchen wordt gedomineerd door een bijzondere installatie in de vorm van een reusachtige mizhavu-trommel, waarin de drummers als op een étagère plaatsnemen. De mizhav of mizhavu is een grote koperen trommel die uitsluitend met de handen bespeeld wordt en die als begeleidingsinstrument gebruikt wordt in de traditionele podiumkunsten, kutiyattam (theater) en kuttu (dans), uit de staat Kerala. Kutiyattam, waarvan wordt gezegd dat de traditie tweeduizend jaar oud is, staat sinds 2001 op de Lijst van meesterwerken van het orale en immateriële erfgoed van de mensheid van UNESCO. De uitvoering van kutiyattam en kuttu vindt plaats in de context van tempelrituelen door leden van de Nambiar-gemeenschap, een bepaalde matrilineaire afstammingslijn binnen de hindoeïstische Ambalavasi-kaste. De mizhavu is volgens de overlevering door de goden geschonken en wordt als heilig beschouwd. In The Kitchen is de functie van de drummers eigenlijk niet zoveel anders dan in de tempel: met ritmes die op den duur een tranceachtige toestand teweegbrengen verzorgen zij de akoestische omlijsting van een ritueel dat zich op de voorgrond voltrekt. 

Hoewel twee acteurs het stuk dragen noemt Abel The Kitchen nadrukkelijk geen toneelstuk maar een theaterwerk in de ruimste zin van het woord. Er is geen dialoog en het bühnebeeld is grotendeels statisch – afgezien van de bewegingen die horen bij het trommelen en koken. De acteurs spelen een getrouwd stel dat van elkaar vervreemd is geraakt en zich geleidelijk, zonder hoorbare verbale uitwisseling, verzoent tijdens de bereiding van paal payasam (Indiase rijstpudding). De overdrachtelijke betekenis is duidelijk: ook hun verhouding tot elkaar en tot de wereld is een vorm van ‘koken’. Het bijwonen van hun persoonlijke problemen in de zeer private omgeving die een keuken is, plaatst de toeschouwer in een ongemakkelijk voyeuristische positie. De vierde muur van het theater ontbreekt volledig, het publiek maakt deel uit van de voorstelling – letterlijk, want aan het einde nodigt het stel iedereen uit om te delen in hun vers bereide paal payasam. 

Een enthousiaste criticus van The Hindu merkte na de première op dat een beschrijving de productie onmogelijk recht kon doen: ‘Het is iets dat moet worden ervaren – kijken alleen is niet genoeg. Het is een reis die je onderneemt, als individu en als onderdeel van een collectief.’