Simón Bolívar Symphony Orchestra of Venezuela

To general and mounting hysteria, those jackets were ripped off and hurled into the crowd. Were we at the Southbank Centre or San Siro stadium? Sometimes it was hard to tell.’ – The Times

Het Orquesta Sinfónica Simón Bolivar uit Venezuela is een begrip. Opgericht als jeugdorkest voor onder meer kansarme kinderen trekt het orkest, flink geprofessionaliseerd, inmiddels wereldwijd volle zalen. Onder leiding van de jonge en charismatische chef-dirigent Gustavo Dudamel treedt het tijdens het Holland Festival voor het eerst op in Nederland, met op het programma het opzwepende Rituales Amerindos van Esteban Benzecry en Richard Strauss’ Eine Alpensymphonie. Het concert is een coproductie met Het Concertgebouw. Het belooft een schitterend evenement te worden, dat bovendien duidelijk maakt dat klassieke muziek wel degelijk muziek is voor iedereen.

Het Orquesta Sinfónica Simón Bolívar is de parel in de kroon van het Venezolaanse muziekeducatieproject ‘El Sistema’. Dit systeem biedt kinderen uit alle lagen van de bevolking de kans om zich door middel van muziek te ontwikkelen. Het omvat onder meer 125 jeugdorkesten, waarin zo’n 250 duizend kinderen muziekles krijgen. José Antonio Abreu, die in 1975 zowel El Sistema als het Simón Bolivar Symfonieorkest oprichtte, ontving in 2010 in Het Concertgebouw uit handen van Prins Willem Alexander de Erasmusprijs 2010. Sinds 1999 staat het Simón Bolivar Symfonieorkest onder leiding van Dudamel (1981), die zelf ook in El Sistema is opgeleid. Als dirigent bereikte hij in korte tijd de absolute sterrenstatus en stond hij inmiddels voor alle grote orkesten van de wereld, waaronder het Koninklijk Concertgebouworkest. Behalve van het Orquesta Bolivar is hij ook chefdirigent van het Göteborg Symfonieorkest en van de Los Angeles Philharmonic.

De werken van Benzecry en Strauss zijn het Orquesta Bolívar met zijn omvangrijke bezetting op het lijf geschreven. De jonge Frans-Argentijnse componist Benzecry (1970) schreef Rituales Amerindos in 2008 in opdracht van het Göteborg Symfonieorkest. Hij droeg het op aan Gustavo Dudamel. Benzecry heeft in dit werk geprobeerd de drie grote precolumbiaanse Latijns-Amerikaanse culturen te representeren: de Azteken in Mexico, de Maya’s in Centraal-Amerika en de Inca’s in Peru. De drie delen van het werk dragen namen die naar die achtergrond verwijzen: ‘Ehécatl’ (de Azteekse god van de wind), ‘Chaac’ (de watergod van de Maya’s) en Illapa (de dondergod van de Inca’s). De componist benadrukt dat hij geen natuurtaferelen probeert te schilderen, maar de universele natuurkrachten bepalen niettemin in grote mate zijn partituur, die qua rauwe energie alleen met Le sacre du printemps van Stravinsky kan worden vergeleken. Rituales Amerindos ging op 13 januari 2010 in première in Göteborg.

Richard Strauss (1864-1949) componeerde Eine Alpensymphonie in 1915. In weerwil van de titel die Strauss aan zijn werk gaf, wordt het algemeen niet als een symfonie beschouwd maar als een symfonisch gedicht: de traditionele meerdeligheid van een symfonie ontbreekt, en de 22 secties worden aaneengesloten gespeeld.Eine Alpensymphonie, een toonbeeld van programmamuziek, beschrijft een bergbeklimming van elf uur, van zonsopgang tot zonsondergang. Het eerste én het laatste deel heten beide ‘Nacht’, en ertussenin wordt na vermoeienissen, dwaalwegen en gevaarlijke momenten de top bereikt. Op het magistrale uitzicht volgen donder en storm en een vlugge afdaling. Al in 1899 was Strauss begonnen met schetsen voor wat uiteindelijk Eine Alpensymphonie zou worden; in eerdere versies stond het werk hem voor ogen als een kunstenaarstragedie en als een tweedelige compositie vernoemd naar Nietzsches essay Der Antichrist. De definitieve versie componeerde Strauss in één ruk. Eine Alpensymphonie ging op 28 oktober 1915 in Berlijn in première onder leiding van de componist.