Sight Machine

‘Ik denk dat kunst niet goed is in het beantwoorden van vragen – ze is veel beter in het stellen van vragen, en zelfs beter in mensen eenvoudigweg vragen hun ogen open te doen. Dat is voor mij het

doel van kunst’, vertrouwde Trevor Paglen de New York Times toe.

De Amerikaanse kunstenaar Trevor Paglen is werkzaam in vele disciplines, en knoopt ze waar dat kan aan elkaar vast. Als onderzoeksjournalist houdt hij de overheid in de gaten en verzamelt hij informatie. Paglen leidt een onderzoek naar het ‘extraordinary rendition’-programma, waarin de CIA verdachten van terrorisme wederrechtelijk ontvoerde.

Met het Kronos Quartet, vier avant-gardemusici die net zo avontuurlijk in het leven staan als Paglen zelf, heeft hij de multimediale voorstelling Sight Machine ontwikkeld, waarin kunstmatige intelligentie centraal staat. Terwijl het kwartet op het podium muziek uitvoert van Terry Riley, Steve Reich en Laurie Anderson, worden de spelers op een scherm geprojecteerd, gezien door de ogen van een bepaald algoritme. Hoe ziet wat wij zien eruit na toepassing van kunstmatige intelligentie?

Paglen wilde een kunstwerk maken dat de tegenstelling laat zien tussen wat wij als mensen waarnemen en wat machines zien: ‘Muziek werkt net zo sterk in op ons lichaam als op onze geest. Daarom voegt het combineren van een uitvoering en een door een apparaat geproduceerd beeld iets toe aan de muziek, op emotioneel, esthetisch en intellectueel niveau.’

Met Sight Machine probeert Paglen erachter te komen wat een computer ziet. Hoe kijkt een kunstmatige intelligentie naar beelden? En wat zijn de sociale, ethische, economische en politieke gevolgen van deze manier van kijken? Paglen: ‘Het creëren van beelden is, samen met het vertellen van verhalen en met muziek, het materiaal waaruit cultuur is opgebouwd. Wij geven nu het vermogen om die verhalen te vertellen over aan netwerken van kunstmatige intelligentie en aan systemen van computergestuurde visie. Mijn werk aan computergestuurde visie heeft te maken met het stellen van de juiste vragen over de nieuwe verhoudingen tussen beelden en de macht die we overal in onze maatschappij zien ontstaan.’

De wereld is niet langer alleen maar wat we zien. ‘De opkomst van computergestuurde visie gaat onze verhouding tot beeld drastisch veranderen’, aldus Paglen. Meer en meer delen van ons dagelijks leven kunnen vastgelegd worden en getransformeerd tot metadata, en dit heeft diepgaande consequenties voor ons dagelijks leven, en, in een breder verband, voor de structuur van de maatschappij. Laat de kunst ons de ogen openen.