Saint François d'Assise

Bij zijn enige opera werd de gelovige katholiek Messiaen natuurlijk beïnvloed door talrijke geestelijke werken uit de Franse muziek van het begin van de 20ste eeuw. Het door de componist zelf geschreven libretto was voor hem als persoonlijke geloofsbelijdenis even belangrijk als zijn muziek. Dat de heilige Franciscus de titelrol kreeg toebedeeld, is te verklaren uit diens verwantschap met Christus. Conflictsituaties zijn bewust vermeden, en het geheel ontvouwt zich als een groots ritueel over de zin en het doel van het leven. Het eigenlijke drama speelt zich af in het orkest. Het in alle opzichten kolossale werk krijgt het karakter van een welhaast filosofisch discours over tijd en ruimte, waarbij de verschijning van de engel, de genezing van de leproos en de vogelpreek als kernscènes uitsteken.

In de eerste akte zijn Saint François en Frère Léon onderweg. François legt uit dat de volmaakte vreugde gelegen is in het aanvaarden van lijden, daarbij denkend aan het lijden van Christus. Na een gebed zingt François de broederschap verzen uit zijn lofzangen op de schepping voor. Een leproos vindt genezing door een omhelzing van François, nadat een engel de heilige erop gewezen heeft dat God liefde is.

In akte II klopt de engel op de kloosterdeur en vraagt de monniken over de predestinatie en andere theologische kwesties. Élie weigert geïrriteerd hierop in te gaan; Bernard geeft een goed antwoord. Tot François spreekt de engel niet in woorden, maar in hemelse muziek, die de heilige doet bezwijmen. Als hij bijkomt, zegt hij dat zijn ziel zijn lichaam verlaten zou hebben als de engel nog langer had gespeeld. Voor Massée identificeert François allerlei soorten vogels, tot welke hij vervolgens preekt. Hij prijst en zegent hen, waarna een groot vogelconcert begint.

In de laatste akte bidt François dat hij alvorens te sterven de smarten van Jezus Christus mag voelen en de grote liefde waardoor deze heeft willen lijden voor de zondaars. Christus antwoordt bevestigend, bij monde van het koor. François ontvangt op wonderbaarlijke wijze de vijf stigmata van Jezus: wonden in zijn handen, zijn voeten en zijn rechterzijde. De heilige neemt afscheid van de schepping, de stad en de monniken. Hij hoort de nachtegaal zingen. De engel en de leproos zijn gekomen om hem bij te staan in zijn laatste ogenblikken. François sterft.

muziek Olivier Messiaen libretto Olivier Messiaen muzikale leiding Ingo Metzmacher regie Pierre Audi decor Jean Kalman licht Jean Kalman kostuums Angelo Figus dramaturgie Klaus Bertisch orkest Residentie Orkest koor Koor van De Nederlandse Opera instudering Martin Wright cast Camilla Tilling, Rodney Gilfry, Henk Neven, Tom Randle, Jan Willem Baljet, André Morsch, Armand Arapian, Hubert Delamboye, Donald Kaasch productie De Nederlandse Opera