Paper Music

‘De meeste kinderen tekenen … ik ben gewoon vergeten te stoppen!’ William Kentridge heeft een onnavolgbare tekenhand, ogenschijnlijk nonchalant, maar met een ontroerende kern.

Politiek, geschiedenis en poëzie komen samen in het werk van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar. Zijn handelsmerk: animatiefilms, gebaseerd op houtskool- en inkttekeningen. Die vormen ook de kern van de productie Paper Music (2014).

Een in houtskool getekende panter loopt over het achterdoek, twee stemkunstenaars (Ann Masina en Joanna Dudley) en een pianist (Vincenzo Pasquariello) laten op het podium van zich horen: in Paper Music brengt Kentridge opnieuw een ode aan de combinatie van muziek en beeld. Paper Music is een van de vruchten van de samenwerking tussen Kentridge en de Zuid-Afrikaanse componist Philip Miller, hun eerste project dateert van vijfentwintig jaar geleden. Tijdens dit festival is hun gezamenlijke kunst ook op grote schaal te zien en te horen in The Head & The Load (2018).

In Paper Music komen vaudeville, opera en film samen; de ondertitel luidt ‘ciné-concert’. Met zijn esthetiek en theatraal instinct creëerde Kentridge een absurdistisch-poëtische voorstelling van een uur, gebaseerd op oud en nieuw filmmateriaal. Kentridge is buitengewoon begaan met de geschiedenis en ontwikkelingen van zijn thuisland Zuid-Afrika; politiek geladen onderwerpen als het apartheidsverleden, het kolonialisme en de aidscrisis passeren de revue.

Fragmenten uit eerdere films van Kentridge vonden hun weg in Paper Music. Miller ging aan de slag, in zijn herkenbare idioom: repetitieve elementen en tederheid in de gekozen samenklanken zijn hem niet vreemd. Voor sommige films herschreef Miller bestaand materiaal dat hij eerder had gecomponeerd, en hij schiep nieuwe muziek. De zangeressen laten de volle breedte van hun vakmanschap horen en bootsen daarbij ook sirenes, muziekinstrumenten en dierengeluiden na.

Een van de oudere stukken die terugkomen in Paper Music is The Refusal of Time (2012). Kentridge: ‘In The Refusal of Time werkte ik voor het eerst samen met Ann Masina en Joanna Dudley. In deze verhandeling over tijd en over onze relatie tot onze lotsbestemming ontdekte ik hoe buitengewoon hun stemmen, de muziek van Philip Miller en de beelden die wij maakten, bij elkaar pasten.’

De voorstelling Paper Music bevat ook een geheel nieuwe suite, eveneens Paper Music getiteld. In deze suite komen fragmenten samen uit lezingen die Kentridge gaf. Ze vormen het libretto van de liederen, die een politiek portret schetsen van Johannesburg in 2014. De muziek gaat een dialoog aan met filmfragmenten van vallende papieren en pagina’s die worden omgeslagen.

Film en muziek beïnvloeden en versterken elkaar. Kentridge daagt in Paper Music de toeschouwer uit om te luisteren naar het beeld en om te kijken naar het geluid.