Napoleon

De stomme film Napoleon uit 1927 wordt algemeen gezien als een van de hoogtepunten in de filmgeschiedenis. Bij deze vertoning van de film op groot doek in de Ziggo Dome zal de muziek van Carl

Davis live uitgevoerd worden door het Gelders Orkest, met Davis zelf als dirigent. Het meesterwerk van de Franse regisseur Abel Gance, van wie het Holland Festival in 2009 zijn andere beroemde werk J'accuse presenteerde, verhaalt over Napoleons beginjaren, zijn jeugd op Corsica, zijn snelle carrière in het Franse leger, zijn militaire veldtochten en zijn amoureuze avonturen. Abel Gance was schrijver én regisseur van de film en vastbesloten om een werk te produceren dat zich in grandeur kon meten met zijn onderwerp. Om dit te bereiken omringde hij zich met grote namen uit de Franse filmwereld, waaronder Alexander Benois en Simon Feldman. De film zat vol met technische innovaties zoals de toepassing van kleur, breedbeeld, stereoscopie, snelle schnitts en visuele effecten. Maar de belangrijkste vernieuwing die Gance doorvoerde was het experiment met mobiel camerawerk. In die tijd waren de meeste filmshots statisch; Gance vond dat het publiek meer moest kunnen meeleven met de film. De camera werd van het statief gehaald en op wielen gezet, op rails rondgereden, op de rug van een paard geplaatst en zelfs aan een vliegende trapeze gehangen. Dit leverde dynamische shots op van locaties en actiescènes, close-ups van personages in beweging, onderwatershots enzovoorts. In eerste instantie zou het hele leven van Napoleon gefilmd worden in zes delen, maar Gance had het complete budget voor alle zes episodes al opgebruikt voordat het eerste deel af was. Daarom was hij gedwongen om de film te eindigen met de intocht van Napoleon in Italië, die hij echter wel groots aanpakte. Hij vond hiervoor het drieluikprocédé uit, ook wel bekend als Polyvision: dit slotstuk werd gefilmd door drie camera’s, en op een groot doek door drie projectors afgespeeld.

De première van de film vond plaats in het Palais Garnier, destijds huis van de Parijse Opera, op 7 april 1927. De film duurde 3 uur en veertig minuten, maar bij verschillende vertoningen werd de film ingekort. In de Verenigde Staten werden zelfs de drieluikscènes gereduceerd tot een enkel scherm en duurde de film slechts 80 minuten. Bovendien moest de film daar ook nog concurreren met de eerste geluidsfilms, die net in opkomst waren. Het resultaat was dat Napoleon ondanks als zijn innovatieve kwaliteiten onverschillig werd ontvangen en al snel van het scherm verdween. Gances film kwam dus te laat en belandde in allerlei versies en fragmenten in filmarchieven en particuliere collecties. De Britse verzamelaar, cineast en filmhistoricus Kevin Brownlow begon in 1954 met het verzamelen en reconstrueren van de film, waarbij hij al spoedig door Gance zelf geholpen werd. Na 25 jaar kon Brownlows reconstructie van Napoleon met behulp van Thames Television, het British Film Institute, de Cinématique Française en Francis Ford Coppola’s Zoetrope Studio’s worden uitgebracht. Onder leiding van Coppola kwam de Amerikaanse versie van de film tot stand, met muziek van zijn vader Carmine Coppola. In Engeland werd Brownlows langere versie vertoond, met muziek van Carl Davis. Davis creëerde een partituur die een mengeling was van bestaande muziek, arrangementen van bestaand materiaal en nieuwe composities van eigen hand. Davis gebruikte veel muziek van Beethoven omdat deze een bewonderaar van Napoleon geweest schijnt te zijn en Napoleons overwinning bij Marengo hem inspireerde voor zijn Derde Symfonie, de Eroïca. Daarnaast arrangeerde Davis liederen uit de Franse revolutie (waaronder de Marseillaise) en volksmuziek uit Corsica, de geboortegrond van de kleine generaal. 

Na restauraties en hermontages van Brownlow in 2000 en 2004 werd in 2012 in de VS en in 2013 in Londen de huidige versie van 5 uur en 32 minuten vertoond, waarbij ook de originele inkleuring van de film, zoals die door Pathé was uitgevoerd, werd gerestaureerd. Carl Davis moest zijn partituur in die jaren met meer dan een half uur verlengen. Zowel in het Paramount Theatre in Oakland als in de Royal Festival Hall in Londen werden de film, de muziek en het orkest na afloop minutenlang luid bejubeld: het publiek was deelgenoot gemaakt van een evenement dat het voor geen goud hadden willen missen.