Luistermutant 2021

Micha Hamel: ‘Luisteren is leuker, moeilijker en belangrijker dan je denkt.’ ‘Mendelssohns muziek is prachtig, maar is zij ook relevant voor de huidige maatschappij? Die vraag onderzoeken we samen met het publiek. Het zou kunnen dat het afgelopen is met het muzikale erfgoed uit de negentiende eeuw. Maar net zo goed zouden we kunnen ontdekken waarom we het moeten behouden, en zo ja: wat we ervan kunnen leren. Mendelssohn staat in Luistermutant 2021 symbool voor de negentiende-eeuwse orkestmuziek. Aan het eind van de voorstelling bepaalt het publiek of we Mendelssohn behouden, of dat we afscheid van hem nemen.

Componist, dichter en onderzoeker Micha Hamel bedacht samen met regisseur Arlon Luijten Luistermutant 2021, een voorstelling die gebaseerd is op het negentiende-eeuwse belang van muziek, van luisteren. Hamel: ‘Een goede luistercultuur is belangrijk in de maatschappij, het echte leven. Goed naar elkaar luisteren is het fundament onder een gezonde democratie. Luisteren is een vaardigheid die nodig is om hulpvaardig, invoelend en liefhebbend te kunnen zijn. Het perspectief van de ander toelaten gaat via het luisteren.’ ‘In de negentiende eeuw was muziek niet alleen mooi, maar ook belangrijk’, zegt Hamel. ‘Ze was maatschappelijk van belang, en gold ter verheffing van de mens, het was de hoogste kunstvorm. Er werd veel gecomponeerd, de mensheid moest verheven worden, de burgerij moest een eigen kunstvorm krijgen: ziedaar de romantiek. Muziek was belangrijk voor je vorming als mens. Nu is muziek alleen nog maar mooi. We zitten in een hedonistisch tijdsgewricht waarin het gaat om de ervaring van onze eigen emoties en sensaties. Als we nu naar een symfonie van Mendelssohn of Schumann luisteren vinden we hem vooral mooi, en denken we niet: van dit stuk worden wij betere mensen. En dat dacht men vroeger wel!’ Game-labyrinth met live orkest Hamel en consorten zetten in op het leren luisteren. Niet door informatie te geven over een symfonie van Mendelssohn, dat is iets voor in een programmaboekje, maar door aan te geven hoe je zou kunnen luisteren en wat voor avontuur luisteren is. ‘Voor het leren luisteren gebruiken we 'serious games', daarmee kun je een breed publiek bereiken, het is een fantastische tool om mensen mee te trainen. Als je gamet moet je je engageren met het spel, en raak je automatisch verbonden met het onderwerp van de game. Als je zelf actief deelnemer bent van de voorstelling, gaat die op een andere manier voor je leven. Je mag onze voorstelling dan ook alleen maar bezoeken als je meedoet, niet als je denkt toeschouwer te kunnen zijn.’ ‘De Grote Zaal van het Muziekgebouw is ingericht als luistertuin. Er klinkt muziek van Mendelssohn, en ook van de jonge Nederlandse componist Bram Kortekaas, gespeeld door de philharmonie zuidnederland. Een aantal acteurs daagt uit om na te denken over of klassieke muziek oude troep is of niet. Ook zijn er installaties waar je nieuwe luisterhoudingen kunt oefenen. We zijn overigens niet bezig met het verhippen van een klassiek concert, we willen echt ontdekken op welke manier klassieke muziek relevant is voor de wereld van nu.’ ‘Je kunt een concertzaal zien als gym om je luisterspieren te trainen. De voorstelling is zo ingericht dat je ontdekt wat luisteren betekent voor jou. Luistermutant 2021 is geen dictaat, zo van: jij moet leren luisteren, maar je komt er vanzelf achter dat je het helemaal niet zo goed kunt als je dacht. Je ontdekt wat het is om te luisteren naar een mens, om te luisteren naar muziek, en of die twee in elkaars verlengde liggen. Een symfonie is uitermate geschikt voor deze luisteroefening, in de gelaagdheid ervan kun je ronddwalen, het is een architectonisch bouwwerk met thema’s, een melodie, stemmen die al dan niet tegen elkaar aan schuren – voortdurend is er iets waar je aandacht naartoe wordt gezogen. We hopen dat iemand met twee oren binnenkomt en met vijf stuks het pand verlaat.’