In 2008 zou de Duitse componist Karlheinz Stockhausen 80 jaar zijn geworden. Om dat te vieren hadden het Holland Festival en het Asko Ensemble een nieuw werk bij hem besteld: Glanz. Stockhausen voltooide het werk voor zijn overlijden op 5 december 2007 en het beleeft nu postuum zijn wereldpremière, voorafgegaan door werken die het begin en het midden van zijn oeuvre markeren. Het akoestische septet Glanz is onderdeel van de cyclus Klang waarin Stockhausen de 24 uren van de dag in muziek wilde vangen. Met Punkte bepleitte hij een grotere vrijheid voor het serialisme en in Litanei 97 horen we het Nederlands Kamerkoor op Stockhausiaanse wijze zingen, spreken, neuriën, sissen, janken, joelen, fluisteren en stampen.
data
do 19 juni 2008 22:30
informatie
-
Duur voorstelling niet bekend (inclusief twee pauzes)
Een van de centrale figuren op het Holland Festival is de op 5 december jl. overleden Karlheinz Stockhausen. Om zijn aanstaande tachtigste verjaardag te vieren, in augustus 2008, hadden het Holland Festival en het Asko Ensemble een gelegenheidswerk bij hem besteld, getiteld Glanz. Nu kan deze uitvoering (een wereldpremière), samen met andere programmaonderdelen, beschouwd worden als een postuum eerbetoon aan een van de grootste vernieuwers en meest bezielde apologeten van de naoorlogse muziek.
Glanz maakt onderdeel uit van de cyclus Klang, waarin Stockhausen de 24 uren van de dag in muziek had willen vangen, en die hij begon in 2004 na het voltooien van Licht (1977-2004), zijn epische cyclus van de zeven dagen van de week. Glanz is het tiende uur van Klang; het was aanvankelijk bedoeld als trio, maar uiteindelijk uitgebreid tot een septet waarin de nadruk nog steeds ligt op het trio klarinet, fagot en altviool (de andere vier instrumenten zijn hobo, trompet, trombone en tuba). In het bijzonder de klarinet wordt daarbij op de voorgrond geplaatst. In tegenstelling tot zijn aanvankelijke voornemen heeft Stockhausen afgezien van het toevoegen van elektronica. Glanz wordt dus geheel akoestisch, en ongedirigeerd, uitgevoerd door het Asko Ensemble.
De twee andere composities op het programma zijn Punkte voor orkest en Litanei 97 voor koor. Met Punkte erbij, oorspronkelijk geschreven in 1952 (maar in die oerversie nooit uitgevoerd), bestrijkt dit concert in feite Stockhausens hele carrière. Hij schreef het werk in het zeer productieve jaar dat hij bij Messiaen in Parijs studeerde, en het vormt in zekere zin het eindpunt van de reeks compositorische experimenten die Pierre Boulez en hij uitvoerden, waarbij ze het idee van serialisatie van muzikale parameters tot het uiterste doorvoerden. De grenzen waarop hij in dit werk stuitte, toonden Stockhausen de weg naar een creatievere en vrijere manier van omgaan met de uitgangspunten van het serialisme. Het is dan ook veelzeggend dat hij zijn volgende compositie, Kontra-Punkte (1952-1953), Nr. 1 in zijn lijst van werken gaf – en Punkte Nr. 1/2. Dat Stockhausen deze compositie toch van wezenlijk belang achtte, blijkt uit het feit dat hij haar gedurende een groot deel van zijn loopbaan bleef herzien. In de versie van 1963 werd het werk in datzelfde jaar voor het eerst uitgevoerd; de herziene versie uit 1993 werd uiteindelijk de definitieve. Punkte wordt uitgevoerd door het Radio Filharmonisch Orkest.
Litanei 97 representeert twee momenten uit het midden van Stockhausens lange loopbaan. De tekst heeft hij geschreven in mei 1968 als onderdeel van de cyclus Aus den sieben Tagen; die versie voor één spreker heeft hij in 1997 bewerkt voor sprekend koor, met hier en daar gezongen fragmenten. Stockhausen schreef de tekst toen hij naar eigen zeggen net een persoonlijke crisis achter de rug had en zocht naar een meer intuïtieve manier van omgaan met zijn strikte compositieprincipes. Litanei 97 verkent het complete spectrum van vocale uitdrukking en vraagt van het koor een grote technische beheersing; behalve zingen en spreken moet het neuriën, sissen, janken en joelen, fluisteren, en zelfs op de vloer stampen. Litanei 97 wordt uitgevoerd door het Nederlands Kamerkoor onder leiding van James Wood.
