Fifty for the Future

De komende vijf jaar heeft het Kronos Quartet zichzelf een monsterklus toebedeeld. Voor het project Fifty for the Future: The Kronos Learning Repertoire heeft het wereldberoemde strijkkwartet uit San Francisco vijftig nieuwe werken besteld, bij vijftig componisten van over de hele wereld. 25 mannen en 25 vrouwen. Het Holland Festival draagt als ‘Legacy Partner’ bij aan de realisatie van dit project.

Elk stuk is een volwaardige compositie, zal rond de tien minuten duren en onderdeel worden van het toch al enorme repertoire van het Kronos Quartet. Elk jaar, gedurende de vijf jaar, brengen ze tien van de werken in première. Daarna worden de partituren en opnames digitaal beschikbaar gemaakt, vergezeld van allerlei educatief materiaal, zoals instructie- of repetitievideo’s, terwijl het de stukken instudeert. Ook zullen er teksten en video’s verschijnen met interviews met de componisten en Kronos-leden, achtergrondinformatie en schema’s en lesmateriaal waarop de benodigde technieken voor elk stuk nader worden toegelicht. Al dit materiaal zal via het internet gratis toegankelijk zijn en blijven, zodat enthousiaste amateurs en beginnende professionals het kunnen gebruiken om hun speeltechnieken, met name de technieken die van belang zijn bij het spelen van moderne repertoire, aan te scherpen. 

Het Kronos Quartet heeft een rijke geschiedenis, waarin vooruitkijken, vernieuwing en opvallende samenwerkingen, onder andere met veel niet-westerse componisten en muzikanten, centraal staan. Met Kronos’ Fifty for the Future richt het de blik nog verder vooruit, op de toekomst van de complete uitvoeringspraktijk. 

Volgens David Harrington, oprichter en artistiek directeur van het kwartet, bestaat er genoeg repertoire voor strijkkwartetten en bijbehorend educatief materiaal voor jonge muzikanten die zich willen bekwamen in de muziek zoals die gespeeld werd tot het midden van de 20ste eeuw. Maar daarna valt er een gat. Er is geen verzameling stukken die studenten wegwijs maakt in de muziek van hedendaagse componisten. Het Kronos Quartet springt nu in dat gat. Door vijftig compacte stukken te laten schrijven en publiceren, creëren ze een indrukwekkende bibliotheek van hedendaagse composities, die niet alleen een nauwkeurig overzicht geeft van het moderne repertoire, maar bovenal de kunst levend en toegankelijk houdt. 

Na jarenlang samengewerkt te hebben met vooraanstaande componisten van over de hele wereld, beschikt het Kronos over een enorm netwerk waarmee het dit voor elkaar wil krijgen. Het eerste tiental is inmiddels bekend en omvat jonge en oudere componisten uit uiteenlopende landen als Mali, China en de Verenigde Staten. Twee komen uit Nederland: Yotam Haber en Merlijn Twaalfhoven. Deze stukken zullen in seizoen 2015/2016 in première gaan. 

Het hele project is volgens Harrington deels geïnspireerd op Béla Bartóks Mikrokosmos, een verzameling van 153 pianostukken die hij schreef voor zijn zoon, om hem een ingang te geven in zijn studie van de piano. Elke stuk behandelt een essentieel onderdeel van de pianotechniek. Maar niet in de laatste plaats: elk stuk is een serieuze compositie. 

Dat is ook van essentieel belang voor Kronos’ Fifty for the Future. ‘Elk stuk is een echt stuk,’ benadrukt Harrington. ‘Geen versimpelde versie van de werkelijkheid, maar een serieuze toevoeging aan het repertoire, een serieuze investering in de toekomst.’ Een belangrijke drijfveer van het Kronos Quartet is het toegankelijk maken van muziek voor iedereen. Dat kan alleen met de allerbeste composities. 

Enkele van deze composities passeren deze avond de revue. Opvallend is de flinke Nederlandse inbreng. Behalve de nieuwe compositie van Merlijn Twaalfhoven klinkt het stuk break break break van Yotam Haber, die in Nederland geboren werd en tegenwoordig in de VS woont. Zijn voorliefde voor bijzondere klankkleuren komt in zijn muziek voor strijkkwartet duidelijk naar voren. Ook staat een werk op het programma van de al jaren in Nederland woonachtige Cypriotische componist Yannis Kyriakides. In het de uitvoering van het door zijn culturele roots geïnspireerde The Lost Folk Dances of Southern Europe bundelt het Kronos Quartet bovendien de krachten met het Nederlandse Ragazze Quartet. 

Ook voor de Servisch-Amerikaanse componiste Aleksandra Vrebalov geldt dat zij zich in haar werk regelmatig laat inspireren door de volksmuziek van haar moederland. Een andere vaste partner van het Kronos Quartet die graag hedendaagse klassieke muziek vermengt met de klanken van zijn geboorteland is de Iraans-Amerikaanse componist Sahba Aminikia. In Tar o Pood wisselt Aminikia pulserende ritmes met een felle aanslag af met etherische klankvelden waarop stemopnamen van een vrouw te horen zijn. De belangstelling voor Aziatische muziek van het Kronos Quartet komt eveneens naar voren in het arrangement van Dadra in Raga Bhairavi, een compositie van de legendarische Indiase violiste N. Rajam. Ook klinkt een arrangement van Flow, een vioolwerk van de gevierde performance-kunstenares Laurie Anderson. Het concert sluit af met een omvangrijke compositie van de Ierse componist Donnacha Dennehy. Dennehy laat zich inspireren door het minimalisme en werkt graag met electronica. In One Hundred Goodbyes combineert hij het strijkkwartet met een geluidsband.