Yesterday Tomorrow

Yesterday Tomorrow van Annie Dorsen is een musical – maar dan wel van het onconventionele soort. Zelf noemt Dorsen haar voorstelling een ‘evolutionaire algoritmische musical’: het is een unieke samenwerking tussen menselijke performers én gesynthetiseerde stemmen, die live worden berekend door evolutionaire algoritmes. Dorsen voert de toehoorders mee op een spannende, onvoorspelbare muzikale reis door tijd en ruimte, van de Beatles-klassieker Yesterday naar het even klassieke liedje Tomorrow uit de musical Annie. Ze zet de creativiteit van de computer in om ter plekke transformaties van het muzikale materiaal te realiseren, zodat elke uitvoering anders zal zijn. Op deze manier ontstaat een concertformule die een bijzondere versmelting is van mens en machine, van lied en gebaar, van licht en ruimte. Herkenning en vervreemding blijken soms vlak bij elkaar te liggen.

 

Annie Dorsen heeft internationaal naam gemaakt als maker van ‘algoritmisch theater’, waarin ze bekende teksten, en nu dus ook muziek, ontleedt en door de computer weer in elkaar laat zetten. In samenwerking met Pierre Godard en Greg Beller van IRCAM, het gerenommeerde Parijse instituut voor sonisch onderzoek, heeft Dorsen een algoritme ontworpen dat ervoor zorgt dat het afgelegde traject in Yesterday Tomorrow steeds verschillend is – het vertrekpunt (Yesterday) en het doel (Tomorrow) van het evolutieproces zijn bekend, maar niemand weet hoe de weg daartussen precies zal verlopen. Die twee stukken zijn uiteraard niet toevallig gekozen; naarmate Yesterday steeds verder uit het gehoor verdwijnt en Tomorrow steeds herkenbaarder klinkt, ervaart het publiek hoe de tijd verstrijkt en het verlies van het verleden wordt ingelost door de belofte van een nieuwe toekomst.

 

Een algoritme is een specifiek soort procedure om de stappen naar de oplossing van een probleem te beschrijven. Evolutionaire algoritmes werken zoals alle algoritmes naar een vastgesteld doel toe, maar dan op een onvoorspelbare manier. De gebruikte mechanismen zijn geïnspireerd op processen uit de biologische evolutie, zoals reproductie, mutatie en selectie. Het algoritme bepaalt telkens opnieuw zijn route naar het doel. Een belangrijk onderscheid is dat biologische evolutie géén vaststaand doel kent.

 

In Yesterday Tomorrow betekent dit dat elke zanger voor iedere gegenereerde sequentie informatie ontvangt die variaties bevat in toonhoogte, ritme, dynamiek, liedtekst et cetera. Zij volgen deze auditieve én visuele partituur, ongewis van het traject dat door de evolutionaire algoritmes geproduceerd wordt. De variaties die de computer genereert raken steeds verder verwijderd van het uitgangspunt, Yesterday van de Beatles. Variaties die ver verwijderd zijn van de eigenschappen van Tomorrow worden door het algoritme geëlimineerd; variaties die dichterbij liggen produceren op hun beurt nieuwe mutaties, net zo lang tot de laatste variatie exact gelijk is aan Tomorrow. Bij elke uitvoering zal de afgelegde route anders zijn: niemand, noch de zangers, noch de makers, noch het publiek, weet van tevoren hoe de reis zal verlopen.

 

De zangers volgen bovendien een door algoritmes bepaalde bewegingspartituur van eenvoudige passen en gestes, waardoor de verzameling mensen in de zaal – uitvoerders en publiek – continu in beweging is. De belichting werkt eveneens volgens een speciaal ontworpen evolutionaire programmatuur, gericht op het markeren van het verstrijken van de tijd. De algoritmes zijn dus alomtegenwoordig: ze treden de lichamen van de zangers binnen en sturen hun gedrag, hun performance; maar ze vormen óók de ruimte waarin musici en publiek zich bevinden. Grenzen vervagen, het niet-menselijke gaat op in het menselijke en andersom. De verschillen zijn permanent in flux. Wat blijft is een wervelend duet tussen mens en machine.

 

Yesterday Tomorrow is een onderdompeling in een uitgesponnen lied over tijd, verandering en evolutie. Het is een werk dat gaat over vooruitgang en terugval, over het verlies van de ene wereld en het optimistisch scheppen van een andere.

concept Annie Dorsen regie Annie Dorsen muzikale leiding Joanna Bailie algoritme ontwerp Pierre Godard muziekprogrammeur Greg Beller videosysteemprogrammeur Ryan Holsopple lichtontwerp Bruno Pocheron, Ruth Waldeyer technische productie Bruno Pocheron, Ruth Waldeyer producent Alexandra Rosenberg performer Jeffrey Gavett, Natalie Raybould, Allison Chinn co-producent Holland Festival, Black Box Teater, Performance Space 122, La Villette – Résidences d’Artistes 2015, L'Hippodrome, scène nationale de Douai, Théâtre de Gennevilliers with Festival d'automne à Paris, Le Maillon-Wacken - Scene européenne – Strasbourg, théâtre Garonne - Scène européenne – Toulouse met bijdrage van Mount Tremper Arts, Abrons Arts Center, New York State Council on the Arts, The MAP Fund