De muzikale taal van het Vioolconcert uit 1994 van de Amerikaanse componist John Adams groeide rechtstreeks uit zijn tweede opera The Death of Klinghoffer. Hij combineert minimalistische technieken met complexe harmonieën en lange melodische bogen en verbindt zijn vioolconcert nadrukkelijk met de klassieke traditie. Rob Zuidam, componist van stomende ensemblestukken en felkleurig muziektheater en ooit begonnen als punkrocker, stelt daar zijn Octet (1992) en de Music for Viola, Piano and Ensemble (2004) tegenover. Deze werken vervangen het eerder aangekondigde Canciones del Alma (voor sopraan Claron McFadden) waarvoor Zuidam de partituur niet tijdig heeft kunnen voltooien vanwege zijn drukke werkzaamheden aan de opera Adam in Ballingschap.
data
do 18 juni 2009 22:15
informatie
-
Duur voorstelling niet bekend (inclusief een pauze)
Op donderdag 18 juni 2009 presenteert het Holland Festival in het Amsterdamse Concertgebouw het programma Tijdgenoten rond de Nederlandse componist Rob Zuidam en zijn Amerikaanse collega John Adams. Dit programma is een coproductie van het Concertgebouw en Asko|Schönberg en wordt uitgevoerd door Asko|Schönberg onder leiding van Reinbert de Leeuw.
De uitvoering van het nieuwe werk van Zuidam, Canciones del alma, geschreven in opdracht van het Koninklijk Concertgebouworkest, is een wereldpremière. Zuidam begon ooit als punkrocker, maar heeft inmiddels internationaal naam gemaakt als componist van stomende ensemblestukken en felkleurig muziektheater. Sinds zijn dagen als boze jongere heeft hij een lange weg afgelegd (‘Je kunt niet de rest van je leven alleen maar bóós zijn,’ in zijn eigen woorden) en vond hij menige muzikale prikkel in niet-westerse culturen. Maar de energie van de punkrock is gebleven. Steeds weer doorbreekt zijn werk ingesleten luistergewoonten en verwachtingspatronen; in Canciones del Alma is dat zelfs het onderwerp. Gedichten van de 16de-eeuwse mysticus San Juan de la Cruz vormen de basis: teksten die simpel leesvoer lijken, maar vreemde beelden oproepen en steeds iets anders blijken te kunnen betekenen. Zuidam heeft geen poging gedaan ze te verklaren, maar ze juist voorzien van een weerwoord met een partituur van eigenzinnige Zuidam-muziek. De soliste in deze uitvoering is de Amerikaanse sopraan Claron McFadden, die al eerder werk van Zuidam zong op het Holland Festival.
Tegenover dit nieuwe werk van Zuidam staat een wat ouder werk van John Adams op het programma: zijn Vioolconcert, dat in 1994 in Saint Paul, Minnesota in première ging onder leiding van Edo de Waart, met als solist Jorja Fleezanis. Het was Fleezanis, een goede vriend van Adams, die het idee voor een vioolconcert opperde en die uiteindelijk nauw samenwerkte met de componist, zelf geen violist, tijdens de totstandkoming ervan. Volgens Adams had hij een dergelijk werk in de jaren 80 niet kunnen schrijven, omdat een concerto nu eenmaal valt of staat met de melodische kracht van de solopartij, en in die periode was er in zijn door ritme en harmonie beheerste muzikale taal nauwelijks plaats voor sterke melodische statements. In de jaren 90 kwam daar verandering in en begon melodie een steeds belangrijkere rol te spelen in zijn werk, met als keerpunt de opera The Death of Klinghoffer (1991).
Het Vioolconcert lijkt, aldus Adams, deze jarenlange verwaarlozing in één keer te willen goedmaken met een enorme uitbarsting van melodische inventiviteit. Vrijwel zonder adempauze rijgt de viool de ene frase aan de andere, van begin tot eind van het stuk dat 35 minuten duurt. Het werk opent met een lange rapsodie voor viool die ter plekke lijkt te worden verzonnen, tegen een doorgecomponeerde orkestpartij met een hoofdrol voor stijgende figuren. Het tweede deel is een langzame chaconne, een reeks variaties op een melodie in de bas. Het laatste deel, Haags Hakkûh, zet in op topsnelheid en vergt het uiterste van de solist in een minimalistisch perpetuum mobile van virtuoze buitelingen. De solist bij deze uitvoering is de Nederlandse violiste Marijke van Kooten.