The Murder of Halit Yozgat

Met The Murder of Halit Yozgat maakt de Australische componist Ben Frost (1980), bekend om zijn zeer diverse oeuvre van experimentele en elektronische muziek, zijn tweede opera.

Hij koos (net als bij zijn eerste opera: The Wasp Factory, Holland Festival 2014) voor een opmerkelijk en bijzonder duister onderwerp.

De waargebeurde en onopgeloste moordzaak in een internetcafé in Kassel, waarbij de jonge Halit Yozgat tweemaal door het hoofd werd geschoten terwijl er vijf klanten aanwezig waren, bleek achteraf te passen in een reeks van tien moorden met racistische motieven, gepleegd door het extreemrechtse NSU (Nationaal Socialist Underground). De aanwezige undercoveragent Andreas Temme, een van de vijf getuigen, verklaarde niets van de moord te hebben gemerkt. Hij zou geen schoten hebben gehoord, geen buskruit hebben geroken, en het dode lichaam van Yozgat bij zijn vertrek niet hebben opgemerkt.

Het gerenommeerde interdisciplinaire onderzoeksteam ‘Forensic Architecture’ besloot de gebeurtenissen en tegenstrijdige verklaringen nauwkeurig in kaart te brengen. Hiervoor werd op basis van alle beschikbare informatie, zoals de inloggegevens van aanwezige computers en telefoons, een zeer gedetailleerde tijdlijn gemaakt. Van de verschillende scenario’s in het secuur nagebootste internetcafé werd een video gemaakt, waarbij met name de discrepanties in de verklaring van Temme opvielen.

Het idee dat er mogelijk gezagdragers betrokken waren bij de extreemrechtse praktijken van NSU, ook wel ‘NSU Complex’, is een politieke en sociale controverse. Is de waarheid ooit nog boven tafel te halen? Volgens Ismail Yozgat, vader van het slachtoffer, zijn er maar twee mogelijkheden: “De heer Temme heeft mijn zoon zelf vermoord, of hij heeft degene gezien die mijn zoon heeft vermoord.”

De ingenieuze reconstructie van wat er zich op die 77 vierkante meter van het internetcafé, binnen een tijdsbestek van 9.26 minuten mogelijk heeft afgespeeld, werd in 2016 op Documenta 14 in Kassel gepresenteerd als kunstwerk en genomineerd voor de prestigieuze Turnerprijs.

Voor The Murder of Halit Yozgat, volgt Frost de architectonische opzet van het onderzoeksteam. De toeschouwer wordt meegenomen in de uiteenlopende perspectieven van verschillende getuigen, waarbij de pistoolschoten de enige zekerheid zijn: het gegeven dat alle aanwezigen met elkaar verbindt. Hoe hebben de schoten geklonken op verschillende plekken in het café? Wat heeft de moeder met haar kind gezien van het misdrijf? En de tieners die achterin zaten te gamen? Uiteindelijk wordt de toeschouwer ook zelf oog- en oorgetuige in deze zoektocht naar de waarheid, en in het onvermogen die ooit te achterhalen.

In zijn werk als componist en regisseur zoekt Frost voortdurend naar nieuwe manieren om muziek en performance te combineren. In The Murder of Halit Yozgat, een productie in de reeks Game Changers van het Staatstheater Hannover, in coproductie met Holland Festival, combineert hij akoestisch en elektronisch geluid met spoken word en zang. Het hoofdzakelijk Duitse libretto is geschreven door Daniela Danz. Dat Frosts experimentele geluidskunst veel verder gaat dan muziek alleen, komt in het theater bijzonder goed tot zijn recht. Over het maken van zijn vorige opera zei hij: “Ik maak de stem van een strijkkwintet niet belangrijker dan het gesis van een slang of het kraken van ijs.” Volgens NRC deed Frost met die voorstelling inzien “hoe rijk de mogelijkheden van muziektheater zijn, niet alleen om te ontroeren, maar ook om onder de huid te kruipen en echt uit het lood te slaan.”