Tanya Tagaq

De wereld globaliseert in rap tempo. Dat bedreigt in sommige gevallen het voortbestaan van eeuwenoude lokale tradities. Zeker wanneer het een onderdrukte cultuur betreft, zoals die van de Inuit uit het Noorden van Canada. Vorig jaar concludeerde een door de Canadese overheid in het leven geroepen waarheidscommissie dat de Inuit eeuwenlang slachtoffer zijn geweest van ‘culturele genocide’: gedwongen opgave van hun eigen cultuur.

Het is in zo’n situatie begrijpelijk wanneer een etnische minderheid zich vastklampt aan de eigen traditie en zich voor de moderne tijd afsluit, in de hoop dat de eigen cultuur niet verder verwatert. De Canadese Inuit-keelklankzangeres Tanya Tagaq toont echter dat je ook met een totaal andere strategie een lans kunt breken voor je eigen cultuur. Hoewel het fundament van haar zangtechniek eeuwenoud is, vermengt ze die met de meest uiteenlopende muzikale stijlen, van jazz, heavy metal, punk en hardcore tot en met elektronische en klassieke muziek. Sinds haar debuutalbum Sinaa uit 2005 heeft Tagaq hiermee een miljoenenpubliek bereikt.

Keelklankzang is voor Tanya Tagaq heel sterk verbonden met haar thuisgevoel en haar culturele identiteit. Nadat ze opgroeide in het hoge Noorden van Canada verhuisde ze voor een studie beeldende kunst naar het Zuidelijker gelegen Halifax, Nova Scotia. Vervuld van heimwee ontving ze van haar moeder een cassettebandje waarop twee Inuit-vrouwen zongen. Tagaq besloot daarop om zich deze uitzonderlijke keelklanktechniek eigen te maken, om daarmee weer enigszins ‘thuis’ te kunnen zijn.

De muziek die Tagaq op de cassette beluisterde, wordt aangeduid als katajjaq. Twee vrouwen staan dicht tegenover elkaar en reageren op elkaar met keelklanken. Dit kan competitief zijn, maar het fungeert ook vaak als gezamenlijk vermaak. De gemaakte keelklanken vereisen een uiterst complexe en intense techniek, waarbij het hele lichaam betrokken is. Het resultaat is een opeenvolging van snelle ritmische patronen die afwisselend in een grommend laag en een meer lyrisch hoog register worden gezongen. Katajjaq behoort tot een van de weinige muzikale tradities wereldwijd waarin boventonenzang – het gelijktijdig voortbrengen van meerdere tonen door één stem − voorkomt.

Tanya Tagaq gebruikt vergelijkbare technieken in haar muziek, maar onderscheidt zich doordat ze solistisch zingt. Tegelijkertijd vormt het duel en de interactie met haar medespelers nog wel een belangrijk element. In haar uitvoeringen met het Kronos Quartet, met wie ze ook in de Holland Festival Proms optreedt, stort Tagaq zich geregeld als een roofdier op haar collega’s. In de kleine bezetting waarmee ze in het Bimhuis zal aantreden, speelt vooral de interactie met violist Jesse Zubot een belangrijke rol. De begeleiding van drummer Jean Martin draagt bij aan het opzwepende karakter van de muziek.

Hoe indrukwekkend haar cd-opnames ook mogen zijn, het is vooral live op het podium dat Tanya Tagaq zich ontpopt tot de orkaankracht die ze is. Ze gebruikt hoorbaar haar volledige lichaam en haar ziel en zaligheid om haar keelklanken te produceren. Daarmee slaagt Tagaq erin om muziek te maken die niet enkel virtuoos en intrigerend is, maar de luisteraar diep raakt.