SHIROKURO

Het dansconcert SHIROKURO – letterlijk ‘wit zwart’ in het Japans – is een bijzondere, multidisciplinaire samenwerking tussen de Japanse pianiste en beeldend kunstenaar Tomoko Mukaiyama en de Duitse choreografe en theatermaker Nicole Beutler. Samen geven ze een theatrale vorm aan de Pianosonate nr. 6 (1988), een compromisloos muziekstuk van de radicale Russische componiste Galina Oestvolskaja (1917-2006).

SHIROKURO is een dansconcert, een mysterieuze confrontatie tussen een danser en een pianist op de pulserende klanken van Pianosonate nr. 6. Danser Mitchell-lee van Rooij luistert met zijn hele lichaam, absorbeert de klanken en geeft met strakke bewegingen vorm aan deze krachtige muziek. Door het pianospel van Mukaiyama krijgen deze concrete fysieke bewegingen een abstracte, mystieke dimensie. Het minimalistische licht- en decorontwerp van Jean Kalman – van dreigend diep en donker, tot verblindend fel en licht – geeft een extra visueel contrast aan de scherpe dynamiek tussen de twee figuren op het podium. SHIROKURO is een compromisloze performance, waarbij de verschillende disciplines nooit samenvloeien. Het blijven contrasten die elkaar in extreme puurheid juist versterken. De hel benadrukt de idee van een hemel, de duisternis benadrukt het licht en het speelse benadrukt de oprechte intensiteit. Het dansconcert ging vorig jaar oktober in première tijdens de Tokio Dance Triënnale en is tijdens het Holland Festival voor het eerst in Nederland te zien.

Mukaiyama speelt niet alleen met haar vingers, maar ramt ook met haar vuisten en ellebogen op de toetsen. Ze laat de piano schreeuwen. De makers contrasteren de dreigende donderstorm van Pianosonate nr. 6 met subtielere klanken uit Oestvolskajas Pianosonate nr. 5 (1986), Robert Schumanns Sechs Studien in kanonischer Form für Orgel oder Pedalklavier, Op. 56 (1845) en vloeiende dans. Mukaiyama beschrijft deze voorstelling als ‘de afgrond waar we liever niet in willen kijken’. Oestvolskajas woeste muziek geeft beide makers de kans om te laten zien hoe zij dit leven vol onverenigbare tegenstellingen ervaren. Met haarscherpe precisie in de dans en het pianospel schept SHIROKURO een nieuwe energie, die toeschouwer uitdaagt om deze contrasten ook in zichzelf te ontdekken.

De eigenzinnige Galina Oestvolskaja was een leerling van de grote Russische componist Dmitri Sjostakovitsj, die haar uitvoerig prees vanwege de oprechtheid in haar muziek. Media- en mensenschuw sleet Oestvolskaja een groot deel van haar carrière in relatieve obscuriteit, tot musicoloog Elmer Schönberger haar werk ontdekte en eind jaren tachtig in Nederland introduceerde. Haar onnavolgbare composities vallen op door de vele agressieve herhalingen en hakkende ritmes, ontdaan van alle franje. Daarnaast maakte ze gretig gebruik van onorthodoxe instrumentatie. Haar complexe muziek, opgebouwd uit rauwe dissonanten en toonclusters veroorzaakte een schok in de muziekwereld. Schönberger noemde haar in haar bekend geworden titel van een essay niet voor niets ‘de vrouw met de hamer’ De muziek van Oestvolskaja klinkt als een oerkracht. Een schreeuw in het heelal, net als de gelijknamige documentaire over Oestvolskaja door Josée Voormans uit 2005.

De kunstenaars Beutler en Mukaiyama wonen en werken al jaren in Amsterdam en zijn gefascineerd door elkaars werk. Beutlers choreografieën bevinden zich op het grensvlak van dans, performance en beeldende kunst. Haar werk wordt gekenmerkt door een groot gevoel voor muzikale dynamiek, subtiele humor, strakke esthethiek en inhoudelijke gelaagdheid. Zo werkt ze veel samen met componist en DJ Gary Shepherd en diverse kunstenaars, zoals poppentheatermaker Ulrike Quade en lichtontwerper Minna Tiikkainen. Ook Mukaiyama staat bekend als een componist, muzikant en kunstenaar die zich ver buiten de kaders van haar eigen kunstvorm beweegt. Geroemd als pianist, besloot ze dertien jaar geleden ook beeldende kunst en een sterk performance-element aan haar spel toe te voegen. Dat deed ze onder andere met kunstenaar Marina Abramović, choreograaf Jiří Kylián, de industrialband MERZBOW en dansgroep Club Guy & Roni. SHIROKURO is de eerste samenwerking van Beutler en Mukaiyama.