Real Enemies

Complottheorieën zijn iets voor paranoïde zwevers en fantasten, maar eens in de zoveel tijd duikt er nieuws op dat inderdaad de vraag oproept of onze overheden het wel zo goed met ons voorhebben. Klokkenluiders als Edward Snowden en Julian Assange maken het aannemelijk dat er achter de schermen een hoop gebeurt dat het daglicht niet kan verdragen. Wat moeten we wel en niet geloven en hoe komen complottheorieën tot stand? Over deze vragen gaat de multimediale muziektheatervoorstelling Real Enemies.

De muziek in Real Enemies wordt uitgevoerd door bigbandcollectief Secret Society, dat in 2013 indruk maakte tijdens het Holland Festival met de voorstelling Brooklyn Babylon. Net als in die productie wordt een spetterende partituur van bandleider Darcy James Argue gekoppeld aan een beeldenstorm van projecties, ditmaal ontworpen door Peter Nigrini. Het scenario en de regie die beide media met elkaar verbindt, wordt verzorgd door Isaac Butler. 

Butlers scenario bevat twaalf hoofdstukken en behandelt verschillende complottheorieën uit de naoorlogse Amerikaanse geschiedenis: van de moord op JFK tot de gedachte dat Clinton, Bush en Obama in werkelijkheid aliens zijn. De projecties van Nigrini vormen een virtuoze ‘polyfonie’ van bestaand beeld- en geluidsmateriaal en worden op vijftien schermen weergegeven. Gezamenlijk spinnen ze een web van paranoia en wantrouwen. Midden op het toneel bevindt zich een zogenaamde ‘doomsday clock’, die aftelt tot twaalf uur. Naarmate de tijd verstrijkt, wordt de toeschouwer langzaam meegezogen in steeds meer bizarre, maar desondanks meeslepende complottheorieën. 

De muziek van Darcy James Argue speelt een belangrijke rol in dit proces. Geïnspireerd door de twaalf cijfers van de klok creëerde Argue een twaalftoonsreeks, die hij gebruikt als in een horrorfilm. Naast de filmmuziekachtige klanken passeren elementen uit verschillende stijlen de revue, van bigbandjazz en Zuid-Amerikaanse muziek tot hiphop en minimalisme. Kenmerkend voor de muziek is het hypnotiserende, dreigende effect van de pulserende herhalingen. De muziek wordt gaandeweg de voorstelling steeds dwingender en intenser. Dat sluit perfect aan op de beelden en prikkelt de bezoeker om mee te gaan in de steeds merkwaardigere complottheorieën. 

De makers van Real Enemies zijn stuk voor stuk rationele, ietwat sceptische individuen. Hetzelfde geldt voor de gemiddelde bezoeker van de Brooklyn Academy of Music - waar het stuk in 2015 in première ging – of het Holland Festival-publiek. In een blog benadrukt Butler echter dat hij en de andere makers complotdenkers allesbehalve als lachwekkende freaks willen neerzetten, maar juist de psychologie achter het complotdenken proberen te tonen. Tijdens het ontstaansproces merkten de makers dat ze zelf ook ontvankelijker werden voor complottheorieën. Bovendien is in het verleden soms gebleken dat bepaalde samenzweringstheorieën achteraf daadwerkelijk klopten. Door middel van deze multimediale voorstelling hopen Butler, Argue en Nigrini ook de bezoekers aan het denken te zetten over de vraag wat wel en niet waar is. Dit kan alleen wanneer complotdenkers niet bij voorbaat als achterlijk worden weggezet. 

Alles bij elkaar biedt Real Enemies niet alleen enkele uiterst actuele politieke en psychologische bespiegelingen, maar vooral ook een innovatief multimediaal experiment, uitgevoerd door een van de beste en meest avontuurlijke big bands ter wereld.