Playing Cards: SPADES

SPADES is het eerste deel in een vierluik van de ‘meestertovenaar’ van het moderne theater, de Canadese regisseur Robert Lepage. Lepage is internationaal bekend geworden met de virtuoze

theatershows die hij maakt met zijn eigen productiebedrijf Ex Machina en met gastregies voor onder meer Cirque du Soleil.

Het vierluik waarvan SPADES het eerste deel is, wordt door Lepage tussen 2010 en 2015 geproduceerd. Onder de titel Playing Cards heeft hij vier shows bedacht die de kleuren schoppen, harten, klaveren en ruiten representeren en alle vier op een of andere manier aan speelkaarten refereren. In laat-middeleeuwse Arabische en Europese kaartspellen heette de schoppenkleur (in het Engels ‘spades’) ook wel zwaarden en stond zij voor de militaire stand. Analoog hieraan staat schoppen in Lepages stuk voor de aanval zoeken, voor oorlog voeren en risico nemen. Bovendien zijn een aantal van de karakters in SPADES geïnspireerd op speelkaarten die voorkomen in het Tarot-spel, waar ons Westerse pak kaarten van afstamt. De Fool staat voor de corrumperende duivel, de Lovers is het pasgetrouwde stel in Playing Cards en de Hanged Man is de soldaat. De Emperor’s obsessie met macht, geld en succes is dezelfde als die van de tv-producent; de wens tot dominantie van de Empress resoneert in de sado-masochistische prostitué bij wie de soldaat toevlucht zoekt. De Wheel of Fortune tenslotte is de stad Las Vegas, het gokmekka van de wereld waar Lepage het eerste deel van dit vierluik situeert. Het verhaal speelt aan het begin van de woestijnoorlog in Irak, in 2003. Terwijl de Amerikaanse president George W. Bush en zijn regering de nodige risico’s nemen met de levens van Amerikaanse soldaten, Iraakse burgers en het lot van de wereld, volgen we in de casino’s aan de beroemde Strip, in de stad en in de woestijn daaromheen verschillende personages wiens levens elkaar op een beslissend moment in hun leven kruisen: van een Britse zakenman die zijn goklust niet kan bedwingen tot een kamermeisje dat steelt om haar ziektekosten te kunnen betalen en een Deense soldaat die wordt vernederd tijdens een exercitie in de verzengende hitte van de woestijn. Samen vormen de verschillende verhalen een hedendaagse mythe over verleiding, overdaad, risico en roekeloosheid, vol illusies en ontsnappingskunst.

Slechts zes acteurs spelen de in totaal 30 karakters, maar door de ingenieuze toneelinrichting en natuurlijk het spel van de acteurs merkt het publiek hier niets van. Dit is des te knapper als je bedenkt dat SPADES een 360-graden voorstelling is, de eerste van vier van zulke voorstellingen die Lepage met Ex Machina de komende jaren van plan is te gaan maken. HEARTS is in oktober 2013 in première gegaan, hierna volgen nog DIAMONDS en CLUBS. Samen met zijn team onder leiding van decorontwerper Jean Hazel creëerde Lepage voor SPADES een rond podium met draaiende buitenring dat midden in de zaal wordt geplaatst – in het Holland Festival is dat de Gashouder -, met het publiek daaromheen. De acteurs komen van onder uit het podium op; er zijn geen coulissen links of rechts. Ook de decorstukken zitten verborgen in het podium en in de installatie die boven het podium hangt. Zo laat Lepage zijn decors en rekwisieten razendsnel verschijnen en verdwijnen. Het stuk zit vol illusies en ontsnappingskunst en de scènes lopen onwaarschijnlijk vloeiend in elkaar over; de setting verandert in een ogenblik van een hotelkamer in een speeltafel, zwembad, vliegveld of woestijn.  

Deze ‘verticale’ vorm van theater (in vergelijking met het traditionele lijsttheater) vereist behalve een uitgekiende technische aanpak ook een andere manier van acteren en zelfs schrijven. Het maakt de karakters meer metaforisch en meer mythisch, volgens Lepage. ‘Je introduceert [hierdoor] karakters uit de hemel en de hel,’ zo zei hij in een interview. Voor de acteurs betekent het dat ze veel fysieker moeten spelen en dat ze, in de woorden van Lepage, ‘de zaal [moeten] vullen’ met hun stem in plaats van te projecteren. Ook voor het publiek is het een heel andere ervaring. De toeschouwers zullen gedeelten van scènes interpreteren op basis van de reacties van tegenspelers. Tegelijkertijd ziet het publiek ook de reacties van het publiek tegenover hen. Dit levert een heel intieme sfeer op en daarmee wordt het een avontuur dat de toeschouwers samen aangaan.