pitié!

Na vsprs (2006), een gedanste bewerking van de Mariavespers van Monteverdi, maakten regisseur Alain Platel en componist Fabrizio Cassol met pitié! (2008) een voorstelling rond de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach. Het lijden en het offer van Christus staan hierin centraal. Platel en Cassol voegen er twee personages aan toe die bij Bach niet voorkomen: Jezus' moeder Maria, die zich níet opoffert voor haar kind, en Maria Magdalena. De driehoeksverhouding die zo ontstaat tussen een moeder en twee zusterzielen is één groot smeken om compassie, erbarmen, 'pitié'. Want dát is volgens Platel het enige waardevolle van het verhaal, “en zo simpel dat je er een heel leven voor nodig hebt: ‘menskes, ziet malkander gaarne’, bemint uw naaste gelijk uzelf.”

De beroemde aria Erbarme dich vormt daarom het muzikale middelpunt. Christus wordt gezongen door de jonge, Congolese countertenor Serge Kakudji, de twee vrouwenrollen door drie vrouwenstemmen. Elk van de drie hoofdrollen vragen om erbarmen, zodat de aria uitgroeit tot een driestemmige bewerking, geplaatst in een Afrikaanse context met invloeden uit Mali en andere muzikale tradities. Doel was namelijk ook om Bach te 'ontwestersen', te 'ontprotestantiseren', universeel te maken. “Liever dan van Bach te vertrekken, wil ik dat men erbij uitkomt”, zegt Fabrizio Cassol. “Voor mij kwam de hele bewerking erop neer een verbinding te maken tussen Alain en Bach.”

Om de muziek heen zijn een dertiental gedanste tableaus geplaatst, rechtstreeks uit de tekst van de Passie, gemaakt in nauwe samenwerking met de tien dansers. Alain Platel geeft zijn dansers, niet noodzakelijkerwijs professioneel geschoold, zoals gebruikelijk alle ruimte: “Ik vertrouw erop dat mensen zelf oplossingen gaan vinden. En dus heb ik geleerd te wachten. Waardoor mensen op hun beurt het vertrouwen krijgen dat ze zelf mee kunnen creëren. En met die autonomie en dat zelfvertrouwen komt de ruimte om zichzelf in vraag te stellen, of de mogelijkheid om fysiek zeer intiem met elkaar om te gaan.”

Alain Platel werkt zich vanaf de jaren negentig met producties als Bernadetje (1996), Iets op Bach (1998) en Allemaal Indiaan (1999) internationaal in de schijnwerpers. De voorstelling vsprs (2006) vormt een keerpunt. Zijn werk, dat tot dan toe uitbundig was, zowel in de diversiteit van de performers als de thema’s, kruipt onder de huid, wordt nerveuzer en legt een wereld bloot van drift en verlangen. Tegelijk is er ook een groeiend gevoel van mededogen met 'la condition humaine'. Naar aanleiding van pitié! zegt hij: “Ik hoop dat er voor het publiek iets gebeurt, dat daar ook een soort solidariteit ontstaat, gestoeld op het gezamenlijk besef dat we allemaal gelijk zijn. We gaan allemaal dood, op dat vlak is niemand beter af dan een ander; misschien dat van daaruit een mededogen ontstaat.”

pitié! ging in september 2008 in première op de Ruhr Triënnale in Bochum, Duitsland. NRC Handelsblad schreef o.a.: “Platel mixt geloven en culturen, amateurdans met academische dans, hoge met lage kunst in wat hij bastaarddans noemt. (...) Wie zich aan Platels intuïtieve universum overgeeft, ziet en hoort een prachtige voorstelling. Zo eentje die lang en langzaam naijlt.”

concept Alain Platel regie Alain Platel muziek Fabrizio Cassol dramaturgie Hildegard De Vuyst muzikale dramaturgie Kaat de Windt toneelbeeld Peter De Blieck kostuumontwerp Plaat Stultjes, Claudine Grinwis lichtontwerp Carlo Bourguignon geluidsontwerp Michel Andina, Caroline Wagner dans en creatie Louis-Clément Da Costa, Elie Tass, Emile Josse, Juliana Neves, Lisi Estaras, Mathieu Desseigne Ravel, Romeu Runa, Rosalba Torres Guerrero, Quan Bui Ngoc, Hyo-Seung Ye zang Magic Malik, Melissa Givens, Maribeth Diggle, Serge Kakudji muzikale uitvoering Fabrizio Cassol, Michel Hatzigeorgiou, Stéphane Galland, Renaud Crols, Lode Vercampt, Philippe Thuriot, Sanne Van Hek productie les ballets C de la B coproductie Théâtre de la Ville (Paris), Le Grand Théâtre de Luxembourg, TorinoDanza, Ruhrtriennale, KVS (Brussel)