Melancholia

Tijdens het Holland Festival 2015 oogstte hij veel lof met de GOЯKI-productie Der Untergang der Nibelungen. Dit festival keert de Duitse regisseur Sebastian Nübling (1960) terug naar Amsterdam met Melancholia, een muziektheatervoorstelling over eindigheid, sterfelijkheid, weemoed en zwaarmoedigheid die hij maakte bij Theater Basel. Hij werkte daarvoor samen met de Vlaamse choreograaf Ives Thuwis (1963), twintig jongeren en het Zwitsere barokgezelschap La Cetra.

Voor de moderne mens is melancholie een negatieve gemoedstoestand die neigt naar depressie en daarom het liefst zo snel mogelijk verholpen moet worden. In onze huidige prestatiemaatschappij zien we bovenmatig getob en gepieker als mentale obstakels, die het ons verhinderen om onze deadlines en targets te halen of onze persoonlijke dromen te verwezenlijken. De jonge Duitse poetry slamster Julia Engelmann (1992) verwoordt het treffend in haar gedicht One Day dat in het voorjaar van 2013 met ruim acht miljoen hits een kleine revolutie ontketende op YouTube. ‘Eines Tages, Baby, werden wir alt sein und an all die Geschichten denken, die wir hätten erzählen können.’ De regels beschrijven de melancholie van een Generatie Futloos, die haar dromen van een groots, zinvol en meeslepend leven bij voorbaat gesmoord ziet worden in het lethargische besef dat het sowieso niemand interesseert. 

Toch was melancholie niet altijd een synoniem voor lusteloosheid, aldus Nübling. In de voorstelling Melancholia wordt de vermeende apathie van de huidige jeugd daarom afgezet tegen het melancholiebegrip van de late renaissance en vroege barok. Gedurende de zestiende en zeventiende eeuw golden hartzeer en zielenleed als een voorname artistieke inspiratiebron en had de melancholicus twee gezichten: dat van de buitenstaander, maar ook dat van het genie dat de kunst verstond om persoonlijk leed tot bovenpersoonlijke, troostrijke muziek te verheffen. 

Het repertoire dat La Cetra gedurende de voorstelling op de lessenaars zet spreekt boekdelen. Zo is er voor de Engelse countertenor Tim Mead (1981) een hoofdrol weggelegd in onder meer madrigalen en aria's van Claudio Monteverdi, mistroostige luitliederen van John Dowland en expressieve aria's van de zeventiende-eeuwse Venetiaanse componiste Barbara Strozzi. Speciale vermelding verdient ook het Hunc ego uit Domenico Mazzocchi's Lamentum Matris Euryali, waarin de Romeinse componist met microtonale stemmingen experimenteert. Instrumentale intermezzo's klinken in Johann Jakob Frohbergers Meditation faite sur ma mort future, sonates en toccatas van Dario Castello en Giovanni Valentini en een passacaglia van Biagio Marini. De muzikale leiding is in handen van de Italiaanse dirigent Andrea Marcon (1963). 

In Melancholia onderzoeken de twintig jongeren samen met de zangers en de musici van La Cetra of zwaarmoedig gepieker niet ook tot positieve resultaten kan leiden en wat de relatie is tussen melancholie en onze sterfelijkheid, al eeuwen een rode draad in de filosofische discussie over het subject. De choreografie van Ives Thuwis, de regie van Sebastian Nübling en het bühne-ontwerp van vormgeefster Muriel Gerstner maken Melancholia tot een vorm van totaaltheater waarbij beweging, ruimte, beeld en klank samensmelten in een eigenzinnige, fysieke vorm.