Marco Polo

De Chinese, in New York residerende componist Tan Dun (1957) heeft de laatste jaren een stormachtige carrière gemaakt als componist èn dirigent. In zijn muziek komen Oost en West samen: zijn partituren combineren avant-gardistische principes uit Europa en de Verenigde Staten met Chinese instrumentaties, timbres en speeltechnieken.

Toro Takemitsu heeft gezegd: 'Met een gevoel voor avant-garde onthult Tan Duns muziek de stem van de menselijke ziel.' En voor John Cage telden vooral 'de geluiden die centraal staan inde natuur waarin we leven en waarnaar we te lang niet hebben geluisterd'. Tan Dun noemt juist Takemitsu en Cage als twee van zijn grote voorbeelden. De eerste maakte hem duidelijk dat westerse en oosterse instrumenten heel goed in één klankpalet kunnen samensmelten; Cage bracht hem in aanraking met structuren en klanken waarvan hij nooit eerder gehoord had. Nog een derde componist had veel invloed: Sjostakovitsj leerde hem 'diep menselijke en persoonlijke gevoelens uit te drukken.' Tan Dun: 'Ik ben deze drie componisten veel dank verschuldigd; hun werken hebben mijn ontwikkeling een grote stimulans gegeven: als Aziatische componist uit een traditionele cultuur die in een communistische samenleving opgroeide en nu leeft in een internationale wereld.'

Tan Dun heeft het plan opgevat een reeks opera's te maken over de reizen die Marco Polo indertijd heeft ondernomen. Marco Polo (libretto: Paul Griffiths) is hiervan de eerste. Het motief voor de keuze van de figuur van Marco Polo ligt niet zozeer in de biografische parallel (Tan Dun ziet zichzelf als reiziger tussen de continenten). De componist is naar eigen zeggen veeleer op zoek naar de terra incognita in en om ons heen. Het gaat hem 'om de botsing van elders en hier, toen en nu, hier en overal'. Marco Polo is in feite het verslag-in-operavorm van drie reizen. Een geestelijke (in een fantasie/droomwereld waarin figuren als Dante, Shakespeare en Li Po opduiken), een geografische (van West naar Oost) en een muzikale: naast traditioneel orkest en koor is er een ensemble van middeleeuwse (Europese); Indiase, Tibetaanse en Chinese instrumenten die het wisselen van de locaties weerspiegelen. Tan Dun combineert stijlmiddelen uit westerse avant-gardemuziek en theater met tradities uit het Verre Oosten (elementen uit de Peking Opera, het Kabuki theater, het Indonesische schaduwtheater en Tibetaanse rituelen) en bereikt aldus in Marco Polo een nieuwe uitdrukkingswijze. Het gevolg is een directe en zinnelijke kijk­ en luisterervaring die hoogst origineel genoemd kan worden.