Licht op de langste dag

Aan het eind van dit seizoen valt het doek voor de Radio Kamer Filharmonie (RKF), een van de topensembles van het Nederlandse orkestbestel. De opheffing wordt alom betreurd en de unanieme bijval en steunbetuigingen lijken het orkest vleugels te geven: de Radio Kamer Filharmonie speelt op de toppen van zijn kunnen. Op de langste dag van het jaar, 21 juni 2013, speelt de RKF in het Holland Festival een van haar allerlaatste concerten.

De jarenlange succesvolle samenwerking tussen het orkest en het Holland Festival – met in 2012 nog een uitverkocht concert met werk van Pärt, Schnittke en een wereldpremière van Toivo Tulev – wordt bekroond met een programma dat niet alleen een zwanenzang is, maar met twee compositieopdrachten ook nadrukkelijk iets voor de toekomst achterlaat. De donkere tijding krijgt repliek in de vorm van een concert over licht.

Het Holland Festival is medeopdrachtgever voor Aufgang, een nieuw vioolconcert dat de Franse componist Pascal Dusapin schreef voor solist Renaud Capuçon. Daarnaast klinkt de wereldpremière van een nieuw werk voor kamerorkest van de jonge Nederlandse componist Matijs de Roo. Het programma wordt gecompleteerd met Nederlandse premières van de Japanse Misato Mochizuki en Fransman Régis Campo. De video- en lichtkunstenaars van Visual Kitchen uit Brussel, in het verleden al vaker in het Holland Festival te zien, zorgen voor een visueel ontwerp dat de werken ondersteunt en op organische wijze met elkaar verbindt. De RKF wordt voor de laatste keer geleid door James MacMillan, die sinds september 2010 vaste gastdirigent van het orkest is. Violist Renaud Capuçon treedt op als solist in het werk van Dusapin.

De vier gespeelde composities houden zich ieder op eigen wijze bezig met het fenomeen licht. Misato Mochizuki (1969) ontleende de titel van L'heure bleue (2007) aan een term van de Franse insectenkundige Jean-Henri Fabre (1823-1915): ‘het blauwe uur’ is het moment tussen het einde van de nacht en het begin van de dag waarop nachtdieren en insecten zwijgen en de eerste vogels ontwaken. Wanneer de duisternis plaatsmaakt voor licht is blauw de eerste kleur die verschijnt; blauw is in feite de schakel tussen licht en donker. Mochizuki noemt haar werk een overpeinzing van dit moment, dat rond de wereld reist en zich voortdurend ergens anders voordoet. L’heure bleu werd in 2008 onderscheiden tijdens het UNESCO International Tribune of Composers.

Régis Campo (1968) heeft in een interview ooit aangegeven dat het overvloedige licht in zijn woonplaats Nice een positieve invloed heeft op zijn werken en denken; zijn werken klinken dan ook vaak als optimistische ouvertures. Lumen II (2006), de opvolger van Lumen voor groot orkest uit 2001, geeft daar blijk van, met een stralende orkestratie waarin hoge klanken de boventoon voeren. Matijs de Roo (1977) is nog geen gevestigde naam, maar hij maakte vorig jaar indruk met zijn voor de Toonzettersprijs 2012 genomineerde dubbelconcert voor viool en blokfluit Im grossen schweigen (2010). De Roo is geknipt voor dit thematische programma over licht: niet alleen is hij een getalenteerd componist, hiernaast werkt hij als muziekdocent/therapeut met visueel gehandicapten. In zijn nieuwe werk zullen zijn werkervaringen dan ook hun beslag krijgen.

Na de pauze besluit het programma met Aufgang (2012), het nieuwe vioolconcert van Pascal Dusapin (1955) dat op 8 maart 2013 in Keulen in première gaat. Sinds het succes van zijn Passion en Medea in 2009 is Dusapin een graag geziene gast in het Holland Festival. In Aufgang wordt het licht metaforisch benaderd: “de viool leidt het orkest naar boven, naar de hemel, naar het licht,” aldus de componist.