Kata

De Franse choreograaf Anne Nguyen maakt haar debuut op het Holland Festival met de voorstelling Kata, een combinatie van hiphop en vechtkunst. In Kata ontleedt Nguyen de basisbewegingen

van de breakdance – een dansvorm die ze beschrijft als eigentijdse versie van vechtkunst, ooit ontstaan als creatief wapen tegen de sfeer van vijandigheid en de gevaren van de grote stad, en geeft ze deze nieuwe betekenis. Acht breakdancers belichamen de laatste vertegenwoordigers van een lang vervlogen krijgersideaal. In vecht- en breakdancebewegingen binden ze de strijd aan met denkbeeldige tegenstanders, die alleen in de danspassen zijn terug te zien. De vastberadenheid in hun dans staat voor een soort spirituele en morele levenshouding. Door beoefening van hun kunst proberen de dansers zichzelf te verbeteren, hun vitale energie te ontwikkelen en in harmonie te komen met hun leefwereld. Ze veranderen in moderne samoerai, gebonden aan een eeuwenoude erecode die in onze huidige tijd onzinnig lijkt. 

In ons dagelijks leven worden we niet vaak geconfronteerd met situaties waarin écht gevochten moet worden, aldus Nguyen. ‘De vechtmentaliteit die met breakdance gestalte krijgt, kan echter wel gebruikt worden om ons te verzetten tegen een omgeving van onderdrukking en onze decadente hedendaagse levensstijl, die ons onze relatie met de aarde en het dierenrijk heeft verstoord. Hiphop en breakdance zijn vormen van discipline en ritueel. Ze stellen ons in staat opnieuw contact te maken met onze diepste instincten.’ 

Kata is de tiende productie van Nguyen en haar gezelschap Compagnie par Terre. Sinds haar debuutsolo Square Root (2005) legt ze zich toe op de vermenging van rauwe, technisch hoogstaande hiphopdans met zeer beeldende, rauwe choreografie. Ze gebruikt exacte gebaren, geometrische beperkingen, principes uit de wiskunde en biomechanica, contrasten tussen openheid en dichtheid, lichamelijke vervlechting en onverwacht ruimtegebruik om een gelaagde architectuur van beweging te scheppen. Haar choreografieën, zoals Yonder Woman (2010) en bal.exe (2014), draaien vaak om een contrast tussen zorgvuldig gecontroleerde beelden en vrije ruimtes, die spannende improvisaties mogelijk maken. Daarnaast zoekt ze naar een nieuwe verhouding tussen de toeschouwers en dans met hybride kunstprojecten, zoals Danse des guerriers de la ville (2016) – eveneens te zien op het Holland Festival: een multimediale installatie waarin hiphop wordt gecombineerd met publieksparticipatie, videokunst en virtual reality. 

In de vechtkunsttraditie staat ‘kata’ voor een vastgelegde serie zelfverdedigingstechnieken, uitgevoerd tegen denkbeeldige tegenstanders. De bewegingen zijn vaak niet onmiddellijk herkenbaar maar hebben verborgen betekenissen. Door eindeloze herhaling worden deze gebaren ingeslepen en veranderen ze in bruikbare vechtreflexen. Traditioneel heeft elke beweging in een kata een functie, terwijl in breakdance de individuele bewegingen vaak ondergeschikt zijn aan de overkoepelende expressieve kracht. In haar eigen vechttraining werd Nguyen eens door de leraar tot de orde geroepen. Hij vond dat ze moest kiezen tussen capoeira of breakdance, want ze improviseerde in haar gevechten teveel met zwakke, nutteloze bewegingen. Nguyen: ‘Nu probeer ik precies het tegenovergestelde in Kata : ik neem een dansvorm zoals breakdance, bestaande uit een aaneenschakeling van schijnbaar nutteloze gebaren en geef elke beweging weer een functie. Alsof elke sequentie eigenlijk een kata uit de vechtkunst is.’ In de voorstelling hakt Nguyen de centrifugale danspatronen van breakdance in aparte series van geïsoleerde bewegingen, en geeft elk een nieuwe toepassing: als vechttechniek of als manier om een relatie met een andere danser aan te gaan.

Op de ritmes van de originele soundtrack van Sébastien Lété, bijgestaan door een subtiel lichtontwerp van Ydir Acef, bewegen de acht breakdancers zich individueel of in strak geordende formaties over het podium. Heel systematisch, volgens een zorgvuldig uitgedacht lijnenspel. Langzaam ontrafelt zich de betekenis van deze losse choreografische zinnen. Terwijl de dansers elkaar naderen, groeien uit hun gebaren mozaïekachtige vormen. Tussen het aanvallen, blokkeren, wegduiken en ontwijken ontstaan zo complexe vechtscènes, die gestalte geven aan de vaak ongrijpbare, maar strijdvaardige energie van de breakdance.