Ga naar de hoofdcontent

De onlangs overleden Duitse componist Karlheinz Stockhausen gold als een van de belangrijkste pioniers op het gebied van elektronische muziek. Het Zweedse elektronicaduo Midaircondo en Björks favoriete Amerikaanse dj-duo Matmos brengen nu een eerbetoon aan zijn werk. Gesang der Jünglinge (1955-56) geldt als meesterwerk van de elektronische muziek. In deze compositie is Stockhausen er als eerste in geslaagd om gesynthetiseerd geluid en de menselijke stem – in dit geval de stem van een twaalfjarig jongetje – op een overtuigende manier bij elkaar te brengen. De dj’s van Matmos gaan de strijd aan met Mikrophonie I, een in 1964-1965 geschreven werk voor tamtam, twee microfoons en twee filters. De microfoon wordt ingezet als een akoestische microscoop om normaal gesproken onhoorbare trillingen op te sporen en hoorbaar te maken.

Gesang der Jünglinge werd in 1955-1956 door Stockhausen gemaakt in de studio van de Westdeutscher Rundfunk in Keulen en geldt als het eerste meesterwerk van de elektronische muziek. In deze compositie is Stockhausen er als eerste in geslaagd om gesynthetiseerd geluid en de menselijke stem (in dit geval de stem van een twaalfjarig jongetje dat alle benodigde klanken had ingezongen) op een overtuigende manier bij elkaar te brengen. Daarmee sloeg hij een brug tussen de twee min of meer tegengestelde pioniersbewegingen op het gebied van muziek en elektronica, te weten de Duitse, puur op elektronische klanksynthese gerichte ‘elektronische Musik’, en de Franse ‘musique concrète’, waarin men zich juist bezighield met het elektronisch bewerken van ‘gevonden’ akoestische geluiden die eerst waren opgenomen. Het is bovendien het eerste werk dat gebruik maakt van een quadrofoon geluidssysteem: door in de vier hoeken van de zaal luidsprekers te plaatsen kon Stockhausen het geluid in de ruimte om zijn toehoorders heen laten bewegen.

 

Mikrophonie I is een in 1964-1965 geschreven werk voor tamtam, twee microfoons, twee filters, en – oorspronkelijk – zes bespelers/bedieners. Het is een revolutionaire compositie, omdat hierin de microfoon voor het eerst wordt gebruikt als een instrument, en niet om zo getrouw mogelijk een akoestische geluidsbron te reproduceren. De microfoon wordt ingezet als een soort chirurgisch instrument om normaliter onhoorbare trillingen op te sporen en hoorbaar te maken – vandaar ook de titel, Mikrophonie, door Stockhausen bedacht als auditieve analogie van ‘microscopie’.

  • © Lissa Ivy Tiegel

Credits

muziek Matmos (Drew Daniel & Martin Schmidt), Midaircondo