De Vlaamse componist Karel Goeyvaerts (1923-1993) stond in nauw contact met zijn Amerikaanse collega James Tenney (1934-2006). Van beiden voert het Antwerpse ensemble Champ d’Action nu enkele sleutelwerken uit. Zo klinkt van Tenney Critical Band – een hommage aan John Cage, mede vanwege de vrijheid die hij de uitvoerende muzikanten laat – en de bedrieglijk eenvoudige canon A rose is a rose is a round. Van Goeyvaerts horen we Das Haar, dat hij schreef naar aanleiding van de ziekenhuisgeluiden die hij hoorde vlak na een bijna-fataal hartinfarct. En in Litanie IV blikt hij al vooruit op zijn opera Aquarius waaraan hij de laatste tien jaar van zijn leven werkte. Aquarius krijgt overigens in dit Holland Festival, ruim 15 jaar na de dood van de componist, eindelijk een scenische wereldpremière.
data
vr 12 juni 2009 22:30
informatie
-
Duur voorstelling niet bekend (inclusief een pauze)
Het Vlaamse gezelschap Champ d'Action brengt op vrijdag 12 juni een programma dat is gewijd aan de Antwerpse componist Karel Goeyvaerts en zijn Amerikaanse collega James Tenney. Champ d'Action werd in 1988 speciaal opgericht om weinig gehoorde muziek van Vlaamse componisten uit te voeren, en het werk van Goeyvaerts neemt in het repertoire van het gezelschap een belangrijke plaats in. Het ensemble wordt deze avond gedirigeerd door Jaan Bossier. Sopraan Rolande Van der Paal neemt de vocale partijen voor haar rekening.
Het werk van componist en muziektheoreticus James Tenney (1934-2006), met wie Goeyvaerts al in de jaren 60 contact had, wordt in Nederland nauwelijks uitgevoerd, maar hij was lange tijd een invloedrijke figuur in het Amerikaanse muziekleven. De avond opent met zijn schijnbaar eenvoudige canon A rose is a rose is a round, waarin echter de logica van de achtereenvolgende inzetten op losse schroeven wordt gezet. Tenney schreef het werk voor zijn vriend Philip Corner, die gedurende een korte periode in de jaren 60 bijna uitsluitend dergelijke canons componeerde. In al zijn eenvoud is deze canon karakteristiek voor de muziek van Tenney, die steeds met weinig middelen een grote dramatische spanning wist op te bouwen. Het maakt deel uit van de cyclus Postal Pieces (1965-1971), elf werken die de componist op de achterkant van ansichtkaarten noteerde en naar zijn vrienden stuurde. De tweede compositie van Tenney op het programma, Critical Band (1988) voor ‘variabel ensemble’, getuigt van zijn voorliefde voor aleatorische experimenten: de samenstelling van het ensemble wordt overgelaten aan de uitvoerenden. Zoals veel van zijn werk kan het stuk beschouwd worden als een hommage, in dit geval aan John Cage.
Goeyvaerts' Das Haar (1990) voor hobo, klarinet, fagot, trompet, trombone, 2 violen, altviool, cello, contrabas is een van zijn meest persoonlijke composities, gebaseerd op een ingrijpende ervaring. In oktober 1989 werd Goeyvaerts na een hartinfarct opgenomen op de Intensive Care-afdeling van een ziekenhuis, waar hij 's nachts urenlang luisterde naar het ruisen en tikken van de apparatuur die aan zijn lichaam was bevestigd, vermengd met het geluid van zijn eigen hortende ademhaling. Geleidelijk verdween zijn angst voor de dood en nog vanuit zijn ziekenhuisbed noteerde hij de muziek die rechtstreeks voortkwam uit die bevreemdende nachtelijke klankwereld. De titel verwijst naar een vers uit de Ballade des ertrunkenen Mädchens van Bertolt Brecht, waarin het haar wordt opgevoerd als metafoor voor de binding met de materiële wereld.
Na de pauze klinkt het andere werk van Goeyvaerts op het programma, Litanie IV (1982) voor sopraan, fluit, klarinet, viool, cello en piano. Dit werk, onderdeel van een cyclus van vijf Litanieën, is een voorbeeld van de wijze waarop de componist vanaf de jaren 70 begon te werken met ideeën uit de Amerikaanse minimal music. De behandeling van de stem kan beschouwd worden als een voorafschaduwing van zijn werkwijze bij het schrijven van de grote opera Aquarius, waaraan hij de laatste tien jaar van zijn leven zou werken. Het programma wordt afgesloten met een reprise van Tenney's A rose is a rose is a round, dat op die manier het hele concert in zijn cirkelvorm vervat.