Holland Festival Proms: Lila

Lila ritueel

Tijdens de Holland Festival Proms zal een negen uur durende Lila-ceremonie plaatsvinden. Lila is een religieus ritueel uit de Marokkaanse Gnawa-cultuur, waarbij de aanwezigen door opzwepende ritmes in trance raken, boze geesten uitbannen, en goede geesten omarmen. De intensiteit van de muziek maakt een Lila-ritueel ook voor niet-soefi’s tot een overweldigende en onvergetelijke ervaring.

Gnawa duidt op de religieuze cultuur van Afrikanen uit het gebied ten zuiden van de Sahara die door slavernij in Marokko terechtkwamen. Daar vermengden hun animistische rituelen zich met soefi-tradities en de Berberse cultuur. Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van het woord Gnawa: het zou ‘doofstom’ betekenen, en verwijzen naar het feit dat deze immigranten geen Berbers spraken, duiden op hun donkere huidskleur in vergelijking met autochtone Marokkanen, of verwijzen naar de regio Kano in Noord-Nigeria.

In de religie van Gnawa speelt muziek een prominente rol. Net als in veel andere soefi-tradities zorgt de muziek tijdens een Lila voor een mystieke trance-ervaring. Het ritueel begint doorgaans aan het einde van de dag en duurt tot diep in de nacht. Daarom wordt het ritueel Lila genoemd, verwijzend naar het Arabische woord ‘lil’ voor nacht. Tijdens de ceremonie voltrekt zich volgens de Gnawa-religie opnieuw het eerste offer en het ontstaan van het universum. De sub-Saharische wortels van de Gnawa-cultuur komen duidelijk naar voren in de prominente rol van het slagwerk. Daarbinnen zorgt de gumbri, een lange rechthoekige basluit met drie snaren, voor de melodie. De gumbri wordt doorgaans gespeeld door de leider van het ritueel, de Maalem. Het instrument symboliseert de bezetene en dient om de geesten aan te roepen. Kenmerkend is verder het gebruik van qarqaba’s, grote ijzeren castagnetten. De muziek in een Lila-ritueel is uiterst opzwepend en in de ceremonie wordt meestal ook extatisch gedanst en gezongen. Voor een onervaren toeschouwer lijkt het ritueel zich eindeloos te herhalen, maar in werkelijkheid worden tijdens een Lila-ceremonie voortdurend andere mystieke liederen gezongen.

Het Lila-ritueel tijdens de Holland Festival Proms begint met een door de Maalem geleide optocht vanuit de Grote Zaal richting de Kleine Zaal, waar de ceremonie zich zal voltrekken. Toeschouwers kunnen in en uit lopen.