Exhibit B

Brett Bailey is een Zuid-Afrikaanse toneelschrijver, regisseur en kunstenaar die met zijn gezelschap Third World Bunfight kritisch licht werpt op de post-koloniale Afrikaanse maatschappij, de relaties tussen Afrika en het Westen en tussen het verleden en het heden.

Exhibit B is onderdeel van drie installaties (A, B en C) die zich respectievelijk op de Duitse, de Belgische en Franse en de Engelse kolonies op het Afrikaanse continent richten. Ze verbinden het racisme zoals dat zich in de 19e en vroeg 20e-eeuw uitte (in etnografische afbeeldingen en het tentoonstellen van Afrikanen, en racistische theorieën als het sociaal-Darwinisme) met het huidige racisme en de immigratiepolitiek van West-Europa.

De keuze voor het woord Exhibit in de titel verwijst naar de manier waarop Bailey zijn installatie heeft vormgegeven. Afrikanen worden tentoongesteld als bezienswaardigheden achter glas, als museumstukken in een rariteitenkabinet, net zoals dat gebeurde in de 19e en vroeg 20e-eeuw, toen etnografische tentoonstellingen en zogenaamde ‘menselijke dierentuinen’ in Europa in zwang waren. De Europese elite kon zich hierbij vergapen aan de inferieure, dierlijke ‘wilden’ uit het verre Afrika.

Bij Bailey’s tableaux vivants wordt het publiek langs diverse dergelijke ‘objecten’ gevoerd, stille getuigen van hoe ‘de zwarte’ werd en wordt afgebeeld, van de ‘brave wilde’ uit Belgisch Congo tot de hedendaagse asielzoeker. Met begeleidende pancartes, documentatie en museale stukken als kaarten en skeletten recreëert hij net als in een museum iconische beelden uit het collectief geheugen. Ontroerende achtergrondmuziek van een Namibisch koor zet het lijden van de stille getuigen en het onrecht dat hen is aangedaan verder kracht bij. Er is onder meer een Afrikaanse man van wie de handen zijn afgehakt, zoals de Herrero in Namibië overkwam; een schaars geklede vrouw die als Saartjie Baartman tentoon wordt gesteld – de Khoikhoi vrouw die bekend werd als de Hottentot Venus; en een slavin die vastgeketend een sergeant-majoor in diens slaapkamer gezelschap houdt. Ook maakt Bailey speciaal voor het Holland Festival een tableau dat te maken heeft met het Nederlandse koloniale verleden. Maar zoals gezegd laat Bailey het niet bij een geschiedenisles. Hij stelt bijvoorbeeld ook twee angstige asielzoekers als een soort van ‘objects trouvés’ tentoon.

De opzet van de installatie zorgt voor een zeer directe, pijnlijke en indringende confrontatie met ons eigen Westerse kolonialisme en racisme. Men kijkt, als men durft, de tentoongestelde Afrikanen recht in de ogen, en zij kijken terug. Zo maken zij niet alleen het koloniale verleden pijnlijk voelbaar maar zetten zij ook aan tot nadenken over het voortdurende racisme in de wereld en de problematiek van migratie en deportatie.