Elementarteilchen

Op uitnodiging van Schauspielhaus Zürich regisseerde Johan Simons, artistiek leider van ZTHollandia, het stuk Elementarteilchen (Elementaire deeltjes) naar de gelijknamige roman van de Franse auteur Michel Houellebecq. De vijf acteurs zijn deels afkomstig van het Schauspielhaus en deels van ZTHollandia. De acteur André Jung is in het Holland Festival tegelijkertijd in een ander stuk van Johan Simons te zien, Anatomie Titus van Münchner Kammerspiele.

 

Elementarteilchen kreeg in november 2004 de Weense Nestroy-Theaterprijs voor beste Duitstalige produktie toegekend. In Nederland ontving Johan Simons mede op basis van deze regie de Prijs van de Kritiek 2004.

 

Elementarteilchen is het verhaal van de halfbroers Bruno en Michel, kinderen van eenzelfde moeder, die half verweesd los van elkaar opgroeien en elkaar pas later leren kennen. De in zijn schooltijd gekwelde Bruno ontwikkelt zich tot een ziekelijk aan sex verslaafde genotzoeker. De eenzame ziel Michel groeit uit tot een briljante moleculair bioloog, wiens onderzoeken uiteindelijk zullen leiden tot de vervanging van de mens door een nieuwe, niet-individualistische soort.

 

De roman van Michel Houellebecq gaat over het ‘tijdperk van het grote begeren’ – de jaren zestig, waarin de economische groei in de Westerse Wereld grote groepen de gelegenheid geeft om uitbundig van de genoegens van het leven te genieten. Houellebecq richt zich vooral op het seksuele begeren. Door de uitvinding van de pil lijkt niets de bevrediging nog in de weg te staan. Houellebecq schetst de gevolgen: een genadeloze seksuele concurrentie. En net als in de economische concurrentie zijn er vooral verliezers. Immers, de drang naar genot heeft de liefde, de zorg en de verantwoordelijkheid voor elkaar verdrongen en het gemeenschapsbesef opgelost. Maar zonder een goed functionerende mensengemeenschap kan de individuele mens niet leven, laat staan genieten van het leven. De Westerse samenleving is verworden tot een losse verzameling van troosteloze individuen. De oplossing? Verlos de mens van het begeren, vooral van het seksuele begeren. In Elementaire deeltjes lukt dat, door een ingreep in de genetische structuur van de mens. Het boek heeft dan ook het mooiste happy end van de wereldlitteratuur.

 

Les Particules élémentaires (1998) is een van de meest gedurfde romans van en over onze tijd. De reacties die het boek in Frankrijk opriep logen er dan ook niet om. De erkenning als meesterwerk hield gelijke voet met de heftige afwijzing als boosaardig geval. Geschokte critici bezorgden Michel Houellebecq (1958) de kwade roep van respectievelijk seksist, anti-feminist, homohater, racist, stalinist, pornograaf en voorstander van ‘rassenveredeling’. Evenzogoed waren er ook vele stormachtige toejuichingen. Les Particules élémentaires is een roman die ontzet en onthutst en vooral in kringen van klassiek links verwarring en woede veroorzaakt. In Frankrijk zijn er meer dan 300.000 exemplaren verkocht.

 

ZT Hollandia maakte in 2002 al eens gebruik van passages uit dit boek, voor de voorstelling GEN [What dare I think?] (geselecteerd voor Het Theaterfestival 2002). Regisseur Johan Simons ontdekte onder Houellebecqs troosteloosheid een kern van hoop, die hij met acteurs Elsie de Brauw, Betty Schuurman en Jeroen Willems wist bloot te leggen. Voor de eenentwintigste-eeuwse mens is nog iets van liefde weggelegd, als hij maar afziet van iedere paradijselijke illusie.

regie Johan Simons auteur Michel Houellebecq bewerking Tom Blokdijk, Koen Tachelet compositie Markus Hinterhäuser scenografie Jens Kilian kostuums Tina Klömpken geluid Will-Jan Pielage acteurs Yvon Jansen, Sylvana Krappatsch, Robert Hunger-Bühler, André Jung, Chris Nietvelt productie Schauspielhaus Zürich