Die Stunde da wir nichts voneinander wussten

Het Holland Festival 2016 opent met Peter Handkes Die Stunde da wir nichts voneinander wußten, geregisseerd door het Estse regisseursduo Tiit Ojasoo en Ene-Liis Semper bij het Hamburgse Thalia Theater. Hun enscenering van het stuk speelt zich af op een plein in het hart van Europa.

Peter Handkes stuk uit 1992 is gesitueerd op een niet nader bepaalde plek, een plein in een onbenoemd land. Het script bevat zestig pagina’s, maar geen van de personages spreekt met een ander. Handke geeft alleen regieaanwijzingen. We zien een plein dat bevolkt wordt door willekeurige passanten, honderden individuen die komen en gaan, allen met hun eigen verhalen, die allemaal hun eigen kleur geven aan de omgeving en zo hun sporen nalaten. 

Het Estse regisseursduo Ene-Liis Semper en Tiit Ojasoo regisseerden Handkes stuk bij het Hamburgse Thalia Theater als momentopname van een plein in het hart van het nieuwe Europa. In de laatste twintig jaar zijn Europa en zijn bevolking sterk veranderd. Het openen van nationale grenzen binnen de Europese Unie en de digitale ontsluiting van de wereld brachten ons ook dichter bij de grenzen van aangrenzende continenten. Na de Wereldoorlogen kreeg Europa te maken met migranten en vluchtelingen, nieuwe politieke en religieuze conflicten binnen en buiten Europa, milieuproblematiek en, met dat alles samenhangend, de prangende vraag naar de eigen en de Europese identiteit. Deze veranderende wereldorde bracht Semper en Ojasoo ertoe Handkes stuk op het toneel te brengen. Dat doen ze met twintig acteurs van het Thalia Theater, aangevuld met een koor. 

De passanten die komen en gaan schrijven samen het verhaal van Europa. Ieder draagt zijn eigen details bij aan het grotere plaatje. Mensen ontmoeten elkaar en rennen langs elkaar heen, iemand valt op de grond, de straat wordt gereinigd, iemand is verliefd, een ander wordt de doorgang versperd, weer een ander loopt met zijn hoofd in de wolken of bidt tot een klaagmuur – het is een groot stadsplein waar mensen ieder met hun eigen motief toevallig samenkomen. De tijd gaat voorbij, het beeld verandert frame na frame. Toeschouwers zijn getuigen van een poëtische Europese utopie, die net zo absurd-komisch als destructief is. ‘Verklap niet wat je hebt gezien, blijf bij het beeld’, schreef Peter Handke zelf in zijn regieaanwijzingen. Zo kan iedere toeschouwer zelf uit de razend-korte scènes en de vele mensbeelden in het stuk zijn eigen essentie van het bestaan pikken. 

Ojasoo en Semper, die sinds 2005 de artistieke leiding vormen van het Teater NO99 in Tallin (Estland), staan bekend om hun grootschalige politiek-theatrale werk. Hun theatervoorstellingen analyseren vaak de recente geschiedenis van hun vaderland en onze hedendaagse wereldvisie. Al snel nadat ze als duo gingen samenwerken, werd hun werk ook buiten Estland opgemerkt en werden ze uitgenodigd op internationale festivals. In 2011 werkten ze voor het eerst bij het Thalia Theater tijdens het festival ‘Um alles in der Welt – Lessingtage’. Na de zeer politieke voorstellingen Fuck your ego! en Hanumans Reise nach Lolland, beide voor de kleine zaal-dependance van het Thalia Theater, maakten ze voor het grote Thalia-podium Die Stunde da wir nichts voneinander wußten. 

‘Dit is toneelspelen in zijn puurste vorm, gedanst, gehijgd, gelachen, gehuild, alleen zonder woorden’, schreef Spiegel Online. En Die Weltoordeelde: ‘Het regieduo Tiit Ojaso en Ene-Liis Semper uit Estland ontketenen op het toneel van het Thalia Theater een ware beeldenstorm. (…) Het twintigkoppige, energieke en virtuoze ensemble gaf alles en snakte na tweeënhalf uur naar adem. Ook het publiek kampte aan het eind met ademnood, maar dan van verbluffing.’