Demolishing Everything with Amazing Speed

In het Futuristisch Manifest (1909) ontvouwde Filippo Tommaso Marinetti, grondlegger van het futurisme, zijn toekomstvisie. Hij beoogde een wereld gedreven door strijd, agressie en beweging. Hij schreef: ‘Wij willen de oorlog verheerlijken – enige hygiëne van de wereld.’ Gestuurd door de toenmalige technologische

ontwikkelingen en hun ongebreidelde oorlogsenthousiasme bewogen de futuristen in de richting van het opkomende fascisme, dat ze omarmden. Het meest opmerkelijke nu aan de brute ideeën van de futuristen is dat ze in de oren van velen nog altijd aanlokkelijk klinken. De Amerikaanse poppenspeler Dan Hurlin laat dat zien in zijn nieuwe voorstelling Demolishing Everything With Amazing Speed, een bewerking en regie van vier nooit eerder opgevoerde eenakters uit 1917 van de futurist Fortunato Depero.

Het gaat om de stukken: Suicidi e omicidi acrobatici (Acrobatische moorden en zelfmoorden), Ladro automatico (Automatische dief), Avventura elettrica (Elektronisch avontuur) en Sicuro (Veilig). Het zijn een kort verhaal over verdriet dat verandert in een doodswens, een komedie over een hypnotiseur annex dief, een thriller over een overspelig stel, en een bizar objectenballet.

Depero was een Italiaanse schrijver, ontwerper en schilder. In 1914, woonachtig in Rome, trad hij toe tot de futuristen. Hij woonde later een tijd in New York, ontwierp theaterdecors en -kostuums en keerde in de jaren dertig terug naar Italië. Daar werkte hij als ontwerper voor de firma Campari. Depero wilde de grenzen tussen hoge en lage kunst afbreken. In 1918 creëerde hij met de schrijver Gilbert Clavel I Balli Plastici (Het plastic ballet). Naast een belangrijke ontwikkeling in het poppentheater was I Balli Plastici een flinke stap in de richting van het futuristische ideaal van een theater dat geheel vrij was van menselijke acteurs en waarin machines de hoofdrol spelen. De vier eenakters uit 1917 vormen een voorstudie voor dit grote werk. Lange tijd waren ze vergeten.

Totdat Dan Hurlin in 2013, tijdens een verblijf aan de Amerikaanse Academie in Rome, bij toeval stuitte op documenten waarin werd gerept over het bestaan van de vier poppenstukken. Hurlin, een gelauwerd regisseur en poppenspeler met onder meer de voorstelling Hiroshima Maiden (2004) op zijn naam, was direct geïnteresseerd. Hij ging op zoek in Depero’s geboortedorp Rovereto, aan de voet van de Alpen. Daar, in Depero’s persoonlijke archief, vond hij een doos met papieren vol regieaanwijzingen: de vier eenakters. Vier toneelstukken zonder dialoog en zonder tekeningen of beschrijvingen van de poppen. Hurlin was in zijn nopjes. Nu kon hij zijn eigen poppen ontwerpen. Dat werden hoekige kubistische figuren in felle kleuren, zonder gelaatsuitdrukkingen: meer robot dan mens.

Uit de scripts van Depero blijkt zijn achtergrond als ontwerper. Plot is vaak ondergeschikt aan beeld en beweging. Hurlin en de poppenspelers op het toneel maken gebruik van videoprojecties (Tom Lee), bunraku (Japans poppenspel) en miniatuurdecors om de schier eindeloze stroom aan soms onmogelijke regieaanwijzingen uit  te voeren, van bewegende tafels en trappen tot zwevende poppen en vliegende liften. Voorts zijn er een verteller (Jennifer Kidwell) die de regieaanwijzingen voorleest en onheilspellende muziek van Dan Moses Schreier.

Geweld en dood zijn terugkerende waarden in deze toneelstukken. De poppen zijn stuk voor stuk slachtoffers of daders. Een vrouw springt van een trap, haar dood tegemoet, twee geliefden raken in gevecht en trekken elkaars ogen uit, een figuur met een enorm geweer pleegt een bloederige aanslag. Iedereen gaat dood. In het begin is het contrast tussen de heftige materie en de onschuldig uitziende poppen nog groot, wat op de lachspieren werkt. Maar langzaam maar zeker, als blijkt dat er geen ontsnappen mogelijk is uit de horror, verstart de lach op ieders mond. Hurlin brengt deze ruim honderd jaar oude toneelstukken op wonderbaarlijke wijze weer tot leven.