Cabaret Crusades: The Secrets of Karbala

Wael Shawky, een van de meest opzienbarende kunstenaars uit de Arabische wereld, staat op het Holland Festival met zijn film The Secrets of Karbala (2014). Dit is het derde deel van zijn trilogie Cabaret Crusades, een vervreemdende serie animatiefilms met marionettenspel. In dit werk toont Shawky sleutelmomenten uit de kruistochten, maar dan vertelt vanuit het perspectief van de Arabische wereld, met een voice-over in klassiek Arabisch.

Naast The Secrets of Karbala bestaat Shawky’s trilogie uit The Horror Show File (2010) en The Path to Cairo (2012). Aan de hand van het verleden onderzoekt hij de hedendaagse cultuur, en andersom. 

Aan de basis van het drieluik ligt het boek Rovers, Christenhonden, Vrouwenschenners (1986) van de Libanese schrijver Amin Maalouf. Een hervertelling van de kruistochten, aan de hand van de Arabische kronieken en historische bronnen. Maaloufs boek sloeg bij publicatie in als een bom. Het liet zien hoe de Europese ridders zich als wildemannen gedroegen en zich al moordend, plunderend en verkrachtend een weg naar het Heilige Land vochten. Daarbij moesten vaak ook hun christelijke geloofsgenoten het ontzien. Shawky raakte gefascineerd door dit verhaal, ook toen hij ontdekte dat er vier totaal verschillende versies bestaan van de toespraak van Paus Urbanus II, waarin deze opriep tot de Eerste Kruistocht (1096-1099). De exacte woorden van de échte toespraak – die de aftrap betekende van tweehonderd jaar kruistochten – zijn niet gedocumenteerd, en verdwenen in de geschiedenis. In zijn werk toont Shawky met surreële middelen (zoals marionettenspel) dat de absolute historische waarheid niet bestaat. Met zijn installaties, films, vertellingen en performances onderzoekt Shawky aan de hand van historische feiten en fabricaties de invloed van geschiedenis, cultuur en globalisatie op de hedendaagse samenleving. 

Elk deel van Shawky’s marionettentrilogie heeft een unieke stijl, esthetiek, klankkleur en scenografie. Deel één, Cabaret Crusades: The Horror Show File (2010), werd gefilmd met Italiaanse houten marionetten van tweehonderd jaar oud, geplaatst in realistisch ogende decors en driedimensionale architectuur. Het eerste deel richt zich op de Eerste Kruistocht (1096-1099), waarin in vier jaar tijd de relatie tussen de Arabische wereld en het westen voorgoed werd veranderd. Voor deel twee, Cabaret Crusades: The Path to Cairo (2012) maakte Shawky zélf alle keramische marionetten en plaatste ze in scenografische landschappen, gebaseerd op beroemde Perzische miniaturen. Dit verhaal toont de periode tussen de Eerste en Tweede Kruistocht (1099-1145). Voor het sluitstuk van de trilogie, The Secrets of Karbala, nu te zien op het Holland Festival, gebruikt hij transparante glazen marionetten in een decor van donkere klei. Deze film toont cruciale gebeurtenissen in de 7e en 11e eeuw, en beschrijft de eerste grote splitsing in de Islam: de scheiding van Soennieten en Sjiieten, na de slag bij Karbala. In handen van Shawky krijgt dit historische verhaal een mythische dimensie. Hij combineert de religieuze zwaarte met dramatische fantasie en schept zo een theatrale opvoering van de geschiedenis. De marionetten in The Secrets of Karbala zijn ook het meest grotesk. Het zijn surreële figuren – qua vorm deels mens, dier en buitenaards wezen – die de gruwelijke kanten van oorlog, religieus fanatisme en agressie uitbeelden. Ook de muziek zorgt voor vervreemding. Traditionele Arabische hymnes (Le Fijiri uit de Golfstaten, Egyptische Soefi-Inshad, en Iraakse Sjiitische zang) gaan samen met elektronische klanken. 

Door de kunstmatigheid van de marionetten en de onheilspellende decors heeft Shawky’s werk een ontregelende werking. Verleden, heden en toekomst vloeien samen. Het is zowel cartoonesk én overtuigend. Shawky begon zijn trilogie in 2010, vlak voordat de Arabische Lente begon. Zijn werk toont bizarre parallellen tussen de gebeurtenissen van duizend jaar geleden en de actualiteit. Met The Secrets of Karbala maakt Shawky zijn debuut op het Holland Festival.