Amores

Een belangrijke inspiratiebron voor associate artist Bill T. Jones is componist John Cage, een van de grootste vernieuwers van de klassieke muziek uit de 20e eeuw. Het bekendste werk van Cage is 4’33”, waarin de uitvoerde muzikant 4 minuten en 33 seconden helemaal niets doet. Toeval en minimalisme spelen een belangrijke rol in zijn werk en zijn omgang met instrumenten was heel origineel. Zo plaatste hij vloeipapiertjes en gummetjes tussen de pianosnaren om het geluid te beïnvloeden. Zijn vroege, verstilde werk Amores, uit 1943, voor een geprepareerde piano en slagwerk, schreef Cage speciaal voor zijn vriend, de bekende choreograaf Merce Cunningham. Hoewel het eigenlijk voor drie percussionisten en een pianist werd geschreven, wordt het hier door slechts twee musici van Ensemble Klang uitgevoerd. Doordat percussionist Joey Marijs en pianist Saskia Lankhoorn tóch al afzonderlijk hun partijen moesten opnemen vanwege de coronamaatregelen, kon Marijs even goed alle drie de slagwerkpartijen opnemen, wat een bijzondere visuele verdrievoudiging oplevert. Luister en kijk naar Amores, en je begrijpt waarom Bill T. Jones zo van Cage houdt.

I 

Solo: Prepared Piano

II

Trio: Nine Tom Toms, Pod Rattle

III

Trio: Seven Woodblocks

IV

Solo: Prepared Piano

Dit vrij onbekende kamermuziekstuk van John Cage bestaat uit vier delen waarbij in het eerste en laatste deel de geprepareerde piano aan het woord is en in de twee delen ertussen het slagwerk. Voor het Ensemble Klang, dat sinds 2003 bestaat en vrijwel alleen nieuwe composities uitvoert van levende componisten, is Amores een zeldzaam oud werk. Het ensemble heeft ervoor gekozen dit werk uit te voeren omdat het eerste en vierde deel oorspronkelijk geschreven zijn voor een choreografie van Merce Cunningham. 

De titel Amores spreekt tot de verbeelding, maar de muziek is verre van romantisch. Het zijn eerder losse elementen, kleine eilandjes van geluiden waar je doorheen reist. Sensueel door de lichte aanraking, dromerig door de vervreemdende geluiden van de prepared piano. In zijn vroege composities verving Cage melodie en harmonie door klankkleur en ritme; percussie heeft de hoofdrol gekregen en het klankuniversum van de piano is opengebroken. Hoewel het lijkt alsof er geïmproviseerd wordt, is de notatie strikt en zijn de instructies exact. Toch is er ruimte voor interpretatie.

De uitvoering ligt in handen van pianiste Saskia Lankhoorn en slagwerker Joey Marijs. Lankhoorn, die de schroefjes, boutjes, moertjes en gummetjes zorgvuldig tussen de snaren van haar concertvleugel aanbrengt, mag zelf de mate en grootte bepalen van de voorwerpen, zolang het maar niet te luid metalig meetrilt. Lankhoorn heeft net als Cage een lichte aanslag op de toetsen. In haar veelgeprezen soloconcerten wordt de luisteraar vaak ondergedompeld in een nieuwe klankwereld. 

Net als Lankhoorn is slagwerker Marijs naar de bouwmarkt gegaan om materiaal te zoeken. De instructie voor Marijs is even cryptisch als logisch: het woodblock mag geen woodblock zijn maar eerder een houten balk, of blok, omdat het niet teveel mag resoneren. Volgens Marijs zocht Cage naar percussieve geluiden die zelfs een geprepareerde piano niet kan produceren. Marijs, heeft veel ervaring met het repertoire van John Cage. Hij is de enige slagwerker in Ensemble Klang en speelt het trio op toms, een rasp en houten blokken.

Door de pandemie leren we nieuwe etiquette, zoals iemand helemaal laten uitspreken voordat je iets zegt tijdens een videoconference of zoommeeting. Zo werkt het volgens Pete Harden, artistiek leider van Ensemble Klang, ook in Amores (1943).